قدمت مستند گیلانغرب مرکز فرهنگی تاریخی کلهرستان ( تصاویر قبور 12 قرنەی اجداد طایفه گیلانی کلهر )

 

دلایل و تصاویر مستند نام گذاری گیلانغرب از قدیم الیام  به همین نام (گیەڵان _gyallan ) کوردان  کـــەڵـــهـوڕ

 

 

کشف تعدادی سنگ قبر از بزرگان اجداد طایفه ی گیلانی کلهر که اسم گیلان و طایفه گیلانی کلهر از 200 تا  1200سال قبل بر روی آنها حک شده است در حالی که سفر رضا شاه پهلوی به دشت گیلان و تاسیس شهر عمله  سال 1303 یعنی 90 سال قبل بوده است.

 

همشهریان و مخاطبان گرامی توجه داشته باشند در اینجا فقط مختصری از  قدمت و تاریخچه منطقه ی  گیلان و ایل کلهر قبل از حکومت داود خان امیر اعظم ، یعنی از سال  1290 به قبل تا حکومت حاجی زادگان ،مهدی خان ، اسماعیل خان حاجی زدگان،  محمد خان کاظم خانی و شاعر کرد کلهر خان منصور خان "مسیوری " پسر  میر میدان خان مسیوری و محمد علی خان حاجی زادگان همچنین حکومت ذوالفقار خان کلهر و ...... یعنی مختصری  از یک  قرن تا دوازدە قرن گذشته می باشد .

 با توجه به این که محققین و نویسندگان عزیز گیلانغربی دوران حکومت سردارن ایل کلهر در یک قرن گذشته یعنی ،داود خان امیر اعظم، سلیمان خان و عباس خان امیر مخصوص .... را به صورت مفصل  مورد بررسی قرار داده اند، در این مطالب  به قدمت مستند  هزارو دویست سالەی  منطقه گیلان به همین نام و ناگفتنی های  ایل کلهر  و قدمت مستند  طایفه گیلانی کلهر  یازدە قرن  قبل از حکومت  داوود خان  کلهر پرداخته شده است.

لازم به ذکر است قدمت طایفه گیلانی کلهر قبل  از " مقبره های مرحومان صوفی بگ ابن محمد بگ  من طایفه گیلانی سنه 877 هجری قمری ، رضامراد بگ بن علی بگ در سنەی 451 هجری قمری  و صید علی بگ ولد محمد بگ  سنه ی  247 هجری قمری من طایفه گیلانی و ... کە به صورت مسند حکاکی شدە اند به صورت روشن برای کسی مشخص نمی باشد ، اما آمدن کلمه "طایفه گیلانی "  1189 _ 986  و 559  سال قبل ، جلوی اسم مرحومان رضامرد بگ ، صید علی بگ و صوفی بگ گیلانی نشان می دهد که حداقل چندین قرن  قبل از وفات این مرحومان  که از نوادگان  داراب بگ اول  جد بزرگ طایفه گیلانی کلهر می باشند  این طایفه در این دشت می زیسته اند که تشکیل طایفه و تیره مختلف در 12  قرن گذشته را داده اند.

همچنین آثار "خرابه های روستای گیلان" که در  جنب مزارستان میلیل  و حد فاصل روستای گراویان و شیخ سرخ دین می باشد ، به دوران ساسانی و دوران های مختلف اسلام از جمله سامانی ،ایلخانی و...  برمی گردد، و  نیز بناهای  " میل " به جامانده بر سر مزار بزرگان طایفه گیلانی کلهر که رسم و رسوم  آنها قبل از دوران صفویان می بوده ،دلالت بر قدمت بیش از  "1400" ساله ی این قوم از قدیم الیام تا به حال در دشت گیلان غرب می باشد.

 

محمد امین زکی بیگ در کتاب تاریخ کرد کردستان کلهر می نویسد: پس از وفات شاه اسماعیل صفوی، حاکم کلهر، ذوالفقار خان کلهر، با سپاهی گران از  حلوان رو به بغداد نهادند و در آن هنگام حاکم بغداد ابراهیم سلطان بوده ذوالفقار خان کلهر شخصاً به اتفاق بعضی از اطرافیان و منسوبین خود به نزد وی  رفتند، و در یک چشم به هم زدن بر ابراهیم سلطان حمله نمود و اورا به قتل رسانید و پس از او کسی جرأت نکرد در مقابل ذوالفقارخان ایستادگی و مقاومت بکند و به این طریق بغداد به سهولت و سادگی به تصرف ذوالفقارخان درآمد و به نام سلطان سلیم خطبه خواند و به نام وی نیز آن جا را اداره کرد ، سپس تمامی خاک کوردستان از شمال بە دیاربکر و جنوب بە لورستان و ... و تمامی ولایت عراق عرب را بە کشور کورد کلهر اضافە نمود . ».

 

 

از دیگر طوایف بزرگ  ایل کلهر میتوان به طایفه سیاه سیاه که در منطقه ی چله گیلانغرب و اسلام آباد غرب ساکن بوده اند اشاره کرد که بزرگانی چون اکبر خان  ، میر شهبازی ،  کدخدا محمد خان کاسه کرانی پرما ، کدخدا علیشاە .... اشاره کرد.

یکی دیگر از طوایف بزرگ و قدیمی ایل کلهر طایفه منیشی کلهر می باشند که در منطقه حیدریه (کفراور) گیلانغرب سکنی داشته اند ، از بزرگان آنها میتوان به فرج الله خان منیشی (شجاع سلطان ) و شانظر عبدی و... اشاره کرد..

 

 

 

    

 

  

                

طایفه باستانی گیلانی کلهر ، قدمت ، جمعیت ، زیستگاه و موقعیت جغرافیایی " میلکان کلهر "

فرزندان و نوادگان مای بگزاد کلهر (شاخه هفت برادر کلهر ) حاکم قلعه و شهر باستانی مای بگزادان /بهزادان/ کاخ کسرای سراب گیلان کلهر 

 

🔹مقبره حکاکی شده اجداد طایفه باستانی گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند اجداد بزرگترین ایل کورد ( کــەڵــهـوڕ ) و شناسنامه سنگ نوشته شهرستان گیلانغرب از قدیم الیام به همین نام (گیەڵان = gyallan)

 

🔹طایفەی گیلانی کلهر یکی از طوایف بزرگ ، شناسنامه دار و اصیل  کورد که از بنیان گذاران اصلی ایل کلهر می باشند ، از دیرباز به صورت  بومی ، مستقل  و یکجانشین (بنیش) به عنوان " قدیمی ترین " ساکنان دشت گیلانغرب (گیەڵان = Gyallan) با  یای " ی "  نسبت ، منسوب به منطقەی گیەڵان (گیەڵانی) ، به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده اند  و قدمت مستند حکاکی شده بر روی  سنگ قبور اجداد این طایفه که اسم " طایفه گیلانی " به صورت سنگ نوشته در دوره های تاریخی مختلف از جمله : 247 هجری قمری _ 451  هجری قمری و جمادی الثانی 877  هجری قمری یعنی از 12 قرن پیش از تواریخ 1151_ 960  و 552 سال قبل مصادف با  حکومت های طاهریان ، علویان ، سامانیان ، غزنویان ، ایلخانیان ، تیموریان ، صفویان  و افشاریه، زندیه، قاجاریه  می باشند .

  همچنین با توجه  به " بناهای ساروجی"  کله قندی شکل  که در گذشته به ارتفاع  3 تا 5  متر بر روی  قبور بزرگان و سرداران اجداد طایفه گیلانی  کلهر به  اسم   " مـیل "  احداث  گردیده است ، که  قدمت بعضی از این بناها  تا  بیش از "هجده  قرن"  یعنی تا  دوران ساسانیان و به قبل از اسلام بر می گردد ، دال  به  قدمت  دیرینه  و تمدن غنی  طایفه باستانی گیلانی کلهر از قدیم الیام  در این دشت  می باشند.

 

 وسعت جغرافیایی طایفه گیلانی کلهر از روستای سرخه میری قدیم (مرحوم کدخدا جمعه جعفری سیوەرەمەیل) تا روستاهای مرجان (قیطول مرجان - مرجان گمار - مرجان بابامراد) و پایین دست آنها در دشت گیلان و همچنین روستاهای قدیمی و کهن " دشت دیــره "  در غالب " ۲۴ " تیرەی  قدیمی امتداد دارند  که در مجموع جمعیتی به تقریب  بیش از " ۶۰۰۰ " خانوار در شهرستان گیلانغرب ، استان کرمانشاه و همچنین کشور عراق را تشکیل می دهند (این جمعیت جدا از جمعیت طایفه بزرگ گیلانی کلهر ساکن استان های کرمان ، خراسان و گلستان می باشد )که در حال حاضر از این تعداد حدودا " ۲۰۰۰ " خانوار در روستاهای دشت گیلان و دشت دیره به صوررت مستقل و یکجانشین سکنی دارند که تقریبا مالک بیش از " ۷۰ درصد " از املاک کشاورزی و مراتع دشت گیلان و دیره  می باشند و حدودا جمعیتی بیش از  2000 " خانوار نیز به صورت شهرنشینی در شهر "گیلانغرب" ، و بیش از " ۲۰۰۰ خانوار نیز در شهرهای سرپل ذهاب ، اسلام آباد غرب ، کرمانشاه ، خانقین ، مندلی ، قصر شیرین ، کرکوک ،بغداد و..در قرون گذشته ساکن شده اند . 

 

بیشترین جمعیت مردمان طایفه باستانی گیلانی کلهر خارج از مناطق کورد نشین ایران و عراق ، از قرون گذشته مخصوصا دوره صفویه در استان های خراسان،  کرمان و گلستان ساکن گذشته اند ؛ که در ذیل مختصری از آنها پرداخته می‌شود.

 

۱_ کوچ سرداران طایفه گیلانی کلهر به خراسان همراه دیگر ایلات و طوایف کورد در عهد شاهاسماعیل اول به شهرهای اسفراین،  بجنورد ، سملقان،  شیروان ، باجگیران و.. حکومت امرای گیلانی کلهر در خراسان و تاسیس قلعه امیر ولی بیگ گیلانی و فرزندش امیر نظام الدین بگ گیلانی کلهر و امیر شمس الدین بیگ گیلانی کلهر ، امیر قباد بگ گیلانی کلهر،  لطف علی خان گیلانی کلهر،  سردار خدو گیلانی و..امرای کورد گیلانی کلهر قلعه تاریخی گیلانه شهرستان شیروان خراسان در پنج قرن اخیر را تشکیل داده و در حال حاضر در قالب ۱۲ طایفه در شهرستانهای کورد نشین خراسان با جمعیت تقریبی ۱۰ هزار خانوار به نام طایفه گیلانی کلهر و عناوین وابسته، چون باجگیران گیلانی،  کوم گیلانی ، گیلانلو ، کیلانلو ، گیلی ، گیلانه ، گیلیانه و.. کلهر گیلانی ، پالوان لو گیلانی ، و... ساکن هستند.(منابع ؛ کتاب تاریخ مفصل کوردستان شرف خان بدلیسی و..)

 

۲_ کوچ تعدادی از سرداران طایفه گیلانی کلهر ساکن خراسان  به ولایت کرمان جهت دفع حملات بلوچ ها و افقانستان ها در عهد صفویه به فرماندهی عالی بگ گیلانی کلهر،  کورد علی بگ گیلانی کلهر و... در شهرستان های جیرفت،  سیرجان،  بافت،  بم و..

جمعیت طایفه گیلانی کلهر در استان کرمان نیز حدود ۱۲ هزار خانوار که بیشترین جمعیت آنها طایفه بزرگ گیلانی کلهر ساکن شهرستان جیرفت با حدود ۷ هزار خانوار را تشکیل می دهند ، طایفه گیلانی کلهر ساکن سیرجان و بافت و بم نیز مجموعا حدود ۵ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که در هر چهار شهرستان ذکر شده ی استان کرمان طایفه گیلانی کلهر از چند قرن گذشته به عنوان طایفه مستقل و دارای هویت و تاریخی پرافتخار میباشد. قلعه کورد علی بگ گیلانی کلهر شهرستان سیرجان در عهد صفویه، قلعه و حمام ناصر خان و مرادخان گیلانی کلهر در منطقه گور شهرستان جیرفت و..، نمونه هایی از آثار ماندگار حکام و سرداران طایفه گیلانی کلهر بر دیار کرمان از عهد صفویه تا قاجاریه می باشد.( کتب تاریخی از جمله جیرفت در گذر تاریخ استاد اصغرگیلانی پور ، شجره نامه تاریخی طایفه گیلانی کلهر جیرفت تا عهد صفویه سردار عالی بگ گیلانی کلهر و تست تبارشناسی ژنتیک بزرگان گیلانی کلهر جیرفت و سیرجان و..)

۳_ کوچ به شمال شرقی کشور استان گلستان منطقه کورد کوی امروزی در عهد نادرشاه افشار،  همراه طوایف عقیلی،  الوندی کلهر ، کیا ، گوران و.. طایفه گیلانی کلهر در شهرستان امروزی کردکوی در قالب ۱۲ تیره جمعیتی حدود ۳ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که فامیلی اکثر آنها گیلانی می باشد ، نظر بگ گیلانی کلهر از سرداران عهد افشاریه و یکی اجداد طایفه گیلانی کلهر ساکن کردکوی گلستان است .

(اسناد کتب تاریخی و تست تبارشناسی ژنتیک آقای گیلانی نواده بانو شهر بانو گیلانی کلهر و نظر بگ گیلانی کلهر و شجره نامه های اجدادی تیره های طایفه گیلانی کلهر شهرستان کورد کوی)

مردمان طایفه گیلانی کلهر استان کرمان ، خراسان و کودکوی با فامیلی های ؛ گیلانی ، کورد گیلانی،  کلهر زاده ، گیلانی زاده ، کوردستانی ، گیلانی پور ، گیلی ، دولت کوردستانی، گیلان لو ، گیلیانی ، گیلی پور ، گیلان کوردی ،  کلهری و...شناخته می‌شوند و در مجموع طایفه بزرگ و باستانی گیلانی کلهر ساکن استان کرمان را تشکیل می‌دهند.

 

 

دو تیره گیلانی کلهر ساکن شهرستان اسلام اباد غرب ؛

شایان ذکر است تیره ی " بـیگزاده اسلام آباد غرب" که از نوادگان جانی بگ بیگزاده ￷, پدر وسین بگ بگزاده گیلانی می باشند [ وس بـگ جـهـانـی : بزرگ وقت گیلان کلهر در عهد حکومت نادر شاه افشار ] ، که به د￵نبال مشارکت تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی در کوچ هزاره سیاسی کلهر جهت حمایت از سلسله ای نوپای زندیه در شیراز و  بازگشت دوباره آنها از  شیراز به جغرافیای ایل کلهر ، به دلایلی در اسلام آبادغرب سکنی گزیده اند.

 همچنین خاندان مظفری  طایفه " کـدخدا میرزا محمدخـان مـظفری زواره کوه " از نوادگان محمدبیگ گیلانی / جد تیره های :(1. بــسـاط بــگ گراویان _ 2. شاه نظر بگ گرز بلوط _ 3. بریم بگ گیلانی 4. میرزا محمدخان مظفری ) و برادر صیدبگ گیلانی جد طایفه شیخ سرخه دین کدخدا قادرموسی بگ گیلانی می باشند که حدودا در سال 1315 هجری شمسی به عنوان مشاور و دبیر جهت خدمت در امور دولتی حکومت پهلوی به هارون آباد  نقل مکان کرده اند و بعدها با خریدن املاک منطقه زواره کوه روستای کدخدا محمدخان مظفری را تاسیس نمودند و برای همیشه در شهرستان اسلام اباد سکنی گزیدند، طبق شجره نامەی اجدادی طایفه گیلانی کلهر و اسناد مستند سنگ نوشته موجود، این دو تیره (1_خاندان بیگزاده اسلام آباد 2_خاندان کدخدا میرزا محمدخان مظفری زواره کوه)  از نسل و دودمان " داراب بـگ گیلانی" جد بزرگ طایفه باستانی گیلانی کلهر  می باشند که در منطقه اسلام آباد غرب سکنی گزیده اند .

 

شخص " داراب بگ " گیلانی تنها یکی برادران شاخەی هفت برادر کلهر [ هفت طایفەی اصیل و کهن ایل کلهر که اصالتا گیلانی الاصل و از دودمان شاخه هفت برادر کلهر هستند به شرح زیر است :  1 - داراب بگ جد طایفه گیلانی 2 - شهباز بگ جد طایفه حاجی زادگان/یاوری 3- منصور بگ جد طایفه منصوری = مەسیوری 4 - کاظم بگ جد طایفه کاظم خانی 5 - زینل بگ جد طایفه زینل خانی 6 - قوچم بگ طایفه  قوچمی 7- سلیمان بگ کلهر جد ذوالفقارخان کلهر-طایفه اسماعیل خان اجودانی و الهیار خان کله جوبی و .... ] کە بە عنوان بزرگترین زیر شاخەی کهن و صاحب نام ایل کلهر شناختە می شوند می باشد ، دودمان و نوادگان هر کدام از دیگر برادران هفت برادر کلهر طی قرون گذشته به صورت مکرر جهت تسهیل در امور حکمرانی در کرمانشاهان و دیگر مناطق کلهرنشین از جمله هارون آباد، کرمانشاه ، ماهیدشت، درنه شار، ایوانغرب، سرپل ذهاب ،خانقین ،  و  .... از  زادگاه اصلی خود منطقه گیلانغرب ، کهن پایتخت قوم کورد کلهر تعقیر مکان داده اند و در نهایت امر بیشتر در مناطقی چون اسلام اباد کنونی و کرمانشاه ، خانقین و .... سکنی دائم گزیده اند  .

تمامی تیره ها و روستاهای طایفه گیلانی کلهر به دلیل قدمت یکجانشینی  کهن در این منطقه و عدم کوچ عشایری فصلی ، علاوه بر نسبت های نـسبی ، در طول قرون گذشته، پیچیده ترین پیوند های مکرر سببی نیز در بین طوایف و تیرەهای خود را داشته اند و این امر باعث پیوستگی ، انسجام و گرە خوردەگی عمیق تمامی تیره ها و روستاهای این طایفەی بزرگ و کهن  ایل کلهر از قدیم الیام تا به حال گشته است به  طوری که هر طایفه بار ها دایی طوایف دیگر  و خود نیز بارها خواهر زاده ی  همان طوایف بوده اند .

 

کلیپی از بزرگان و سرداران اجداد ایل کلهر 

 

طایفه باستانی گیلانی کلهر ، وضعیت قومی و نسبی(هفت برادر ایل کلهر _ بنیانگذاران و سرداران ایل کلهر)

 

 

گیلانغرب  یادگار :  # پــاتـوورە  و  پــری #

 

 مای بگزاده حاکم ولایت و قلعه مای بگزادان گیلان کلهر  نیای طایفه باستانی گیلانی کلهر 

 

داراب بگ کلهر جد طایفه گیلانی کلهر  یکی از هفت برادران کلهر، فرزندان و نوادگان مای بگزاده حاکم شهر و قلعه باستانی مای بگزادان در عهد ساسانی در دشت گیلان کلهر می باشند.

 

 هفت طایفه اصیل و قدیمی کلهر که نشات گرفته از هفت برادران کلهر (نوادگان  مای بگزاده : 1_ شهباز بگ اول جد طایفه حاجی زادگان _شهبازی _یاوری 2_داراب بگ جد طایفه گیلانی کلهر 3_زینل بگ جد طایفه زینلخانی4_کاظم بگ جد طایفه کاظمخانی5_ منصور بگ جد طایفه منصوری6_قوچم بگ جد طایفه قوچمی 7_ سلیمان بگ کلهر _ اجداد اسماعیل خان آجودانی طایفه لرینی کلهر و طایفه الهیارخان کله جوبی کلهر اسلام آباد) می باشد تقسیم می‌شوند ، طبق اسناد مستند تاریخی به عنوان کهن ترین و بزرگترین زیر شاخه یبنیانگذار ایل بزرگ کلهر  که قرن ها به طور همزمان بر تمامی مناطق کلهر نشین مستقیم و غیر مستقیم حکومت کرده اند شناخته می شوند ، این  هفت برادر به شرح ذیل می باشند:

 

 

​​​​​

1 - شهبازبگ اول : جد بزرگ طایفه شهبازی حاکم ولایت ماهیدشت کلهر در عهد صفویه  /حاجی زادگان کلهر و یاوری کلهر که به مدت چندین قرن ایلخان و حکمران تمامی مناطق کلهر نشین ایران و عراق کنونی بوده اند ، اصالتا گیلانی الاصل، که نوادگان مای بگزاد گیلانی می باشند که از حدود پنج قرن گذشته به تدریج جهت تسهیل در امور حکمرانی بر تمامی مناطق کلهرنشین و کرمانشاهان ، به پایتخت کهن ایل کلهر منطقه گیلانغرب به دشت ماهیدشت و کرمانشاه تعقیر مکان و در تاسیس شهر کنونی کرمانشاه نقش اساسی داشته و بخشی از آنها در آنجا سکنی دائم گزیده اند ، البته علاوه بر حکمرانی امیران طایفه شهبازی بر ایالت کرمانشاهان قدیم ، همزمان امیر و ایلخان، بیگلربیگی و رئیس عشایر تمامی مناطق کلهرنشین غرب نیز بوده اند و نوادگان و سواران آنها به عنوان ایلخانان کلهر تا سال 1281 هجری شمسی که فرخ خان ایلخانی و محمد علی خان دوم ایلخانی بوده اند همواره عشایر کوچ رو ایل کلهر را در کوچ قشلاق و ییلاق ساماندهی و همراهی کرده اند ،

هم اکنون سند بنچاق زمین های کشاورزی منطقه ی چله ،گواور، گیلانغرب، شیان، قلعه شاهین همچنین دو دانگ از املاک استان کرمانشاه ، تمامی مناطق کلهر نشین در اداره ثبت اسناد کشوری تنها به نام شخص منوچهر بیگ بیگلر بیگی و ایلخانی کلهر پدر حاج شهبازخان ایلخانی کلهر می باشد که مؤسس مسجد و حمام حاج شهبازخان کلهر در سال 1168 هجری شمسی در شهر کرمانشاه در هنگام حکمرانی بر ایل کلهر و ایلخان بودن کرمانشاهان بوده است.

بیشتر مردمان این طایفه درحال حاضر به فامیلی های شهبازی، منوچهری ،ایلخانی پور، محمدی، یاوری ، فزونی، یاراحمدی، امیر یاراحمدی، جوانشیر، فرخ نیا، پویان، صمیمی، حکیم باشی، خسروی .... که اکثرا در شهر کرمانشاه، تهران، لرستان و عداه ای نیز در منطقه شیان در اسلام اباد و همچنین تعداد کثیری نیز ساکن کشورهای اروپایی- آمریکایی از جمله آلمان ، کانادا و آمریکا  می باشند .

از بزرگان صاحب نام  این طایفه از چندین قرن گذشته می توان به شهریار بیگ کلهر، امیر القاس خان کلهر و حاکم ولایت ماهیدشت کلهر در عهد صفویه ، محمود آقا بیگ کلهر حکیم باشی صفویه، عبدالله بگ کلهر سفیر افشاریه در دولت عثمانی، منوچهر بگ بیگلربیگی و ایلخانی کلهر ،حاج شهباز خان ایلخانی کلهر، مصطفی قلیخان ایلخانی و دیوان بیگی کلهر، محمود پاشا خان ایلخانی کلهر _اسماعیل خان ایلخانی یاور کلهر ، مهدی خان ایلخانی اول و دوم یاور  کلهر، عباس قلی خان شهبازی والی شیراز، ،محمد حسن خان سرتیپ اول و دوم ایلخانی،محمد حسین خان سرتیپ ایلخانی، رضاقلی خان سرتیپ ایلخانی، محمدکاظم خان ایلخانی، محمدعلی خان ایلخانی اول و دوم ، محمدجواد خان صمصام الدوله سرتیپ، زین العابدین خان حسام الملک ایلخانی ، حاج محمدصالح خان مؤید الوزرا نماینده کرمانشاهان در اولین و دومین مجلس شورای ملی در سال 1285هجری شمسی، سناتور فتح الله خان نصیرالدیوان نماینده 4 دوره مجلس کرمانشاهان در سال 1290 الی 1314_غلامرضاخان ایلخانی، عبدالله خان فزونی سالار مؤید، اسدالله خان امیر الممتاز کلهر اولین شهردار کرمانشاه و حکمران بابل، عزت الله ایلخانی پور ، باقرخان شهبازی  ... اشاره نمود. 

 

 

#طایفه گیلانی کلهر #

 

2 - داراب بگ : فرزند مای بگزاده  نیای طایفه گیەڵانی کلهر   که خود و نوادگان  در دشت گیلان کلهر می زیسته و نوادگان مای بگزاده حاکم شهر و قلعه باستانی مای بگزادان گیلان کلهر در عهد ساسانی که قدمت مقبره های اجداد ایشان بناهایی از جنس ساروج کله قندی شکل به نام میل با ارتفاع حدودا 3 تا 5 متر ساخته شده اند نیز به اواخر سلسله اشکانیان و اوایل سلسه ساسانیان  برمیگردد.

شهریار بگ، محمد بگ گیلانی، محمدعلی بگ گیلانی، عبدالقار گیلانی، سلیمان بگ کلهر ،سارو بگ کلهر، صوفی بگ کلهر، ولی بیگ گیلانی کلهر گیلانغرب و خراسان موسس قلعه گیلانی کلهر  شیروان خراسان ،امیر شمس الدین  بگ گیلانی کلهر خراسان ، امیر نظام الدین بیگ گیلانی کلهر خراسان ،  قباد خان گیلانی کلهر خراسان ، لطف علی بگ گیلانی کلهر خراسان،  رستم بیگ گیلانی ، سلطان بیگ کلهر  ،حسین آقا خان گیلانی کلهر،  کرمخان کلهر، عبداله بگ بگزاده گیلانی ، رحیم بیگ کلهر ، نظرقلی بگ گیلانی کلهر کردکوی، کوردعلی بیگ گیلانی کلهر سیرجان، عالی بیگ گیلانی کلهر جیرفت عهد شاه اسماعیل اول صفویه ، مرادخان گوری گیلانی کلهر جیرفت، ناصرخان گوری گیلانی کلهر جیرفت، ابراهیم بگ گیلانی کلهر شهرستان بم و یوسف بگ، رحیم بگ و حسین بگ گیلانی کلهر بم مرمان عهد زندیه  ، وسین بگ جهانی بگزاده گیلانی ،صید بگ گیلانی ، بساط بگ گیلانی، بریم بگ گیلانی، اولاد بگ گیلانی، صوفی بگ گیلانی، داوود بگ گیلانی، شاه نظر بگ گیلانی، حاتمخان ، قادر موسی بگ و فتاح بگ گیلانی، محمدنظر بگ گیلانی ، سلطان محمد بگ گیلانی 1265 مقبره، هاتم بگ گیلانی  .... از جمله نوادگان داراب بگ گیلانی میباشند که از بزرگان، سرداران، حکام،  امیران،  خوانین وقت منطقه  گیلان کلهر و بعضا دیگر مناطق کلهر نشین دوران بعد از شروع اسلام، ایلخانیان ، سامانیان ، تیموریان، صفویان ،افشاریه، زندیه ، قاجاریه و.. بوده اند.

 و همچنین امیر ولی خان گیەڵانی کلهر و پسرش " پاتوره گیەڵانی کلهر"  که در وصف آنها داستان و منظومه عاشقانه "پاتوره و پری " که از کهن ترین داستانهای اساطیری عاشقانه ی کوردی که از قدیم الیام به صورت فولکلور در بین کلهر نشینان سروده می شده و اکنون در غالب شعر و نثر توسط شعرا و نویسندگان متعددی در چندین جلد کتابت شده است، از دودمان داراب بگ کلهر جد طایفه گیلانی می باشند که در اواخر عهد تیموریان و ابتدایی حکومت صفویه در گیلان کلهر در مسند حکمرانی بوده است. 

 

 

3 - منصور بگ اول جد طایفه منصوری کلهر یکی از برادران هفت برادر بنیان‌گذار ایل کلهر از نوادگان مای بگزاده گیلانی میباشد، #میرمیدان خان منصوری#  حاکم  منطقه هارون آباد مرکز حکومت شاخه منصوری و همچنین فرزند پسری ایشان  #خانمنصور خان منصوری کلهر# شاعر بزرگ کورد زبان متولد سنه  1105 هجری قمری دو تن از نوادگان  صاحب نام منصور بگ اول و بزرگان طایفه منصوری می باشند.(محدوده زیر نظر حکومت شاخه منصوری کلهر : شامل بخش اعظم شهرستان اسلام آباد کنونی، شهرستانهای سرابله، ایوان غرب، منطقه حمیل می باشد)

 # خان منصور # شاعر و سردار بزرگ کورد کلهر در سال 1144 هجری قمری به فرمان نجفقلی خان حاجی زاده حکمران کرمانشاهان و ایلخان ایل کلهر جهت ثبات در مرزهای غربی ایران با عثمانی در اواخر حکومت صفویه ، به نمایندگی از پدرش میرمیدان خان حاکم شاخه منصوری کلهر، مامور سرکوب یاغیان و سرکشان نافرمان منطقه ایلام که به کرات دست به چپاول و غارت مردمان منطقه ایوانغرب زده بودند و منطقه ایوان را که سالیان متمادی به جبر زیر سلطه ی خویش و حکومت ایلام در آورده بودند می گردد و همراه سوارانش از هارون آباد (اسلام آباد کنونی) به منطقه ایوان به این ماموریت فرستاده میشوند.

#خانمنصور # پس از سرکوب سرکشان و یاغیان محلی منطقه ایلام و ایوانغرب که از سالیان اخیر گزارشات همکاری انها با قوای عثمانی نیز به حکومت مرکزی ایران رسیده بود با شکست و کوچ اجباری آنها از مناطق کلهرنشین به جغرافیای حکومت عثمانی ، آرامش را حکم فرما و سلطه حکومت ایل کلهر در مناطق ایوانغرب و ایلام را نیز مستحکم گردانید و ایوان را دوباره به مناطق کلهرنشین الحاق نمود و خود نیز حکومت آنجا را برعهده گرفت .

#خانمنصور#در سالهای 1148 تا 1155 هجری قمری  با تاسیس سلسله افشاریه به مدت هفت سال یکی از سرداران نام آور سپاه نادر شاه افشار در جنگ های او از جمله قندهار و هرات شرکت داشت، ایشان حین بازگشت از سفرش در جنگهای هفت ساله نادر، متوجه سرکشی شخصی به نام " خیر مومگه " در نبودن خویش در منطقه ایلام می گردد که به فرمان خانمنصور کلهر خیرمومگه کشته می شود و همدستانش نیز مطیع او می گردند .

به دنبال فوت #میرمیدان خان منصوری# حاکم هارون آباد و شاخه منصوری در سال 1172 هجری قمری، فرزند ایشان #خانمنصور# بعد حدود 28 سال اقامت و حکومت در ایوانغرب و ثبات بخشیدن به این منطقه ، تصمیم  بازگشت به میان ایل و تبار خویش در منطقه منصوری اسلام آباد غرب و همچنین جانشینی پدر و ریاست شاخه منصوری کلهر می گیرد، و خدمتکار محبوب خود را که شخصی به نام  " الهی" بوده را نیز  به عنوان نماینده خود در ایوان منصوب می کند، خانمنصور و فرزندانش با بدرقه بسیاری از مردم ایوان و نماینده خویش #الهی# از سراب ایوانغرب تا روستای "قمار تاچ" واقع در منطقه منصوری اسلام آباد غرب همراهی می گردند. 

خانمنصور بقیه عمر خود را در زادگاه اجدادی خویش به عنوان حاکم اسلام آباد و شاخه منصوری میان طایفه با قدمت منصوری سپری می کند و بعد از مرگش در روستای# قمار تاچ #اسلام آباد به خاک سپرده می شود.

از دیگر بزرگان طایفه منصوری می توان به محمدعلی سلطان رشیدی، امین الله خان ناصری منصوری، حاج اقابرار خان رشیدی که محله رشیدی و مسجد رشیدی شهر کرمانشاه و همچنین مسجد و مدرسه آقابرار رشیدی و مسجد کوکب خانم رشیدی و درمانگاه حاج دایی از وقفیات ایشان و فرزندانشان بوده است میتوان اشاره کرد.

لازم به ذکر است طبق اسناد مستند موجود از جمله کتاب شرفنامه بدلیسی در قرن نهم هجری که صراحتا از طایفه منصور بگ سخن به میان می آورد و همچنین قدمت  "طایفه گیلانی" 1189_ 986 _ 559 سال قبل بر روی سنگ قبور نوادگان این طایفه از جمله ، محمد بگ ، علی بگ و صوفی بگ ولد محمد بگ گیلانی که از نوادگان داراب بگ جد طایفه گیلانی کلهر می باشند حکاکی شده اند ، قدمت طایفه منصوری کلهر نیز که از نوادگان منصور بگ اول برادر دارب بگ گیلانی می باشند حدودا به 14 قرن پیش باز میگردد یعنی حدود  900 سال قبل از  متولد شدن خان منصور شاعر و نادر شاه افشار طایفه ای به اسم # طایفه منصوری# در خطه کلهر وجود داشته و از نوادگان منصور بگ اول برادر داراب بگ گیلانی میاشند . 

 

 

4 - جد طایفه کاظم خانی : این طایفه یکی از طوایف قدیمی و اصیل دشت گیەڵان و طایفه  باستانی گیلانی کلهر بوده اند که طبق اسناد و گفته پیشینیان و ریش سپیدان بومی گیلانغرب زمینهای کشاورزی جوب گراویان علیا به بالا یعنی گریوسان، بالاجوب، مزارستان طاقیل و سراب گیلان در گذشته متعلق به طایفه کاظم خانی از جمله کاظم سلطان گیلانی ایلخان کلهر در عهد صفویه بوده است، که از حدودا 3 قرن گذشته تعدای از بزرگان آنها جهت امور حکمرانی بر مناطق مختلف ایل کلهر از جمله اسلام آباد، کرمانشاه نقل مکان هایی موقت یا دائم داشته اند. و در نهایت در حدود 140 سال گذشته به دنبال به قدرت رسیدن داوودخان کلهر به عنوان کلانتر طایفه خالدی، بقیه مردمان کاظمخانی ساکن دشت گیلان  به منطقه کفراور و دیره کوچ اجباری داده که در حال حاظر اکثر مردمان طایفه کاظمخانی در غالب سه روستا در دهستان حیدریه و همچنین روستای درخشنده دارابی دشت دیره گیلانغرب سکنی دارند. 

از بزرگان این طایفه به کاظم سلطان ایلخان کلهر در عهد شاه عباس صفوی، احمد سلطان گیلانی، محمدد سلطان گیلانی، سلیم بیگ کاظمخانی مقلب به #شهریار# از سرداران نامی نادرشاه افشار از ایل کلهر و پسرانش #علیخان کاظم خانی# حکمران قسمتی از خاک کلهر در زمان حکمرانی منوچهربیگ بیگلربیگی کلهر (طایفه حاجیزاده) و محمدخان کاظمخانی که دخترش قدم خیر (شاهپسند) طی وصلتی سیاسی به همسری کریم خان زند در می آید می توان اشاره کرد.

مراسم ازدواج شاهپسند و کریمخان زند بر سر چشمه ای در منطقه ماهیدشت استان کرمانشاه  که بعدها به نام " تیه نی شاهپسند"(چشمه شاهپسند) معروف شد انجام گردید که اسماعیل خان زند فرزند چهارم کریم خان زند حاصل این وصلت تاریخی می باشد، از دیگر بزرگان آنها می توان به کاظم خان،  علی خان کاظم خانی، محمدخان کلهر کاظم خانی، محمدکاظم خان ایلخانی، محمود خان ، عباسخان، و بهادر سلطان  و ...اشاره کرد. 

اشعاری مربوط به یک قرن گذشته از مرحوم آقا محمد یزدانی در وصف بزرگان طایفه کاظمخانی و علیخان ایلخانی کلهر.. 

 

کاظمخانیلیش صاحب سپاه بیون/

شیریل چکمه زرد هاوشان شاه بیون//

نه ئو کاظمخانیه دیونم نه ئو تیپو سپاه /

چهل نارنج طلا پیشکش کردنه نادر شاه//

شمشیر شورگان ایل کاظمخان/

علیخان و محمدخان، بهادر سلطان//

 

5 - زینل بیگ کلهر جد طایفه زینلخانی : این طایفه اصلا یکی از طوایف قدیمی و اصیل گیلانی میباشند که املاک و مراتع آنها در دشت گیلان و چله گیلانغرب می بوده و محل استقرار خان و ایلخان آنها اطراف  چشمه ی معروف  " چشمه زینلخان " در منطقه ی چله گیلان که هم اکنون نیز به همین نام می باشد همچنین محل نظام و اردوگاه سواران آنها محلی به اسم  " نظامی " بوده که هم اکنون روستای به همین نام(چشمه نظامی) در چله گیلانغرب موجود است، نوادگان طایفه زینلخانی  حدود 250 تا 300  سال قبل جهت تسهیل امور حکومتی ایل کلهر ، در هارون آباد ، اسلام آباد کنونی سکنی دائم گزیده اند ،لازم به ذکر است هنوز مراتع پشته  کوه سرکش در ظلع شمالی دشت گیلان جایگاه  قشلاق مردمان دامدار  طایفه زینلخانی  می باشد ، از صاحب نامان این طایفه می توان به بزرگانی چون، محمد خان زینلخانی، شهباز خان زینلخانی ، محمود خان زینلخانی ، احمد خان زینلخانی ، الفت خان زینلخانی و .. اشاره کرد. 

 

 

6- سلیمان بیگ کلهر جد ذوالفقارخان کلهر (1_طایفه لرینی اسماعیل خان آجودانی 2_ طایفه کله جوبی الهیارخان کلهر اسلام آباد غرب )

از بزرگان صاحب نام این طایفه می توان به ذوالفقارخان کلهر  که حدود پنج قرن پیش بعد از فوت شاه اسمایل صفوی و اغاز حکومت شاه طهماسب صفوی ، با 12 هزار سوار کورد کلهر موفق به شکست ابراهیم خان کلهر عموی خود، فتح بغداد و تشکیل حکومت بزرگ کورد کلهر در اوایل حکومت صفویه گردید و مرزهای کشور مستقل کورد کلهر را در اکثر خاک کوردستان ، از شمال بە دیاربکر و ارارات ، نینوا و حلب و از شرق تا شهر کورد و همدان مستحکم گردانید و همچنین تمامی ولایت عراق عرب را نیز زیر پرچم کردستان کلهر دراورد و سکه حکومت کوردستان کلهر را ضرب نمود ، و به گفته پیشینیان آرامگاه این سردار بزرگ کورد کلهر در مزارستان روستای چقا زرد لرینی آجودانی کلهر اسلام اباد واقع شده است.

 

7 - قوچم خان کلهر جد طایفه قوچمی..

​​

طایفه قوچمی کلهر یکی از طوایف قدیمی و صاحب نام ایل کلهر ، که مؤسس و جد بزرگ این طایفه به شخصی بنام احمد خان ملقب به #قوچمخان که یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر کلهر می باشد بر میگردد .

زیستگاه جغرافیایی اجداد این طایفه ابتدا گیلانغرب، و از حدود شش قرن گذشته مناطق راوند اسلام اباد امروزی ، منطقه قوچمی بخش حمیل(کدخدا حمیل قوچمی موسس شهر حمیل) و قسمتی از شهرستان سرابله بوده است.

قدمت سنگ قبور تعدادی از بزرگان این طایفه به حدود 3 قرن پیش یعنی اواخر دوران صفویه برمیگردد که نشان از قدرت و تاریخ کهن این طایفه در دیار کلهر دارد.

از جمله قبور :

1_مرحوم لطفعلی خان ابن کدخدا حمیل من طایفه قوچمی کلهر، سنه 1103 هجری قمری 

2_مرحوم سلطان علی خان ولد محمدعلی خان طایفه قوچمی کلهر_ (کدخدا حمیل موسس شهر حمیل) 

سنه 1130 هجری قمری

♦️لازم به ذکر است که قدمت قبور اجداد طایفه گیلانی کلهر به سال 247 هجری قمری یعنی 12 قرن قبل برمیگردد که قدیمی ترین اسناد مستند ایل کلهر و گیلانغرب میباشند. 

اسامی تعدادی از تیره های طایفه قوچمی :

1- تیره شهبازخان2-شرفخان3-ظهراب3-بیگ محمد4-طولابی5-جگوندی6-الهی وندی7-صیدوندی8-کوی سر9-زوله10-کورالی وند11-جلوند12_ویس علی13-پلنگرد14-لارتی حمیل15-عالی وند16_ ویسالی17-قوچمی نامدار18_پلنگرد19_بدرگرد20_گردنگاه21-چشمه سنگی22_سربکوه23_گاروانی

​

 

طوایف نشات گرفته از شاخه هفت برادر کلهر از بنیان گذاران اصلی ایل کلهر می باشند و با توجه به مطالبات مورخین معتبر و همچنین اسناد و کتاب های مرجع تاریخی ذکر شده  ، هفت برادران کلهر تاثیر بسزایی در انسجام ، شکل گیری و قدرت ایل بزرگ کلهر در طول قرون گذشته دوران حکومتهای طاهریان ، علویان ، سامانیان ، تیموریان ، صفویان و به بعد  ..... علاوه بر مناطق کلهر نشین بلکه در غرب کشور و مناطق کردنشین  داشته اند.

 

از میان هفت طایفه نشات گرفته از هفت برادر کلهر  پسران مای بگزاد چهار طایفه ی : 1_ حاجی زادگان 2_  کاظم خانی 3_ گیلانی 4_ زینلخانی  ، زیستگاه  اصلی و اولیه آنها قرون متمادی دشت گیلان کلهر بوده است که سه طایفه حاجی زادگان ، زینلخانی و کاظم خانی در طی قرون گذشته حدودا از 5 الی6 قرن گذشته جهت تسهیل در امور حکمرانی به دیگر مناطق کلهر نشین از جمله کرمانشاه ، اسلام آباد ، کفراور ، گواور ، ایوان ، شیان ، حمیل ، حلوان ، ماهیدشت و ... شروع به تعقیر مکان کرده اند و تنها طایفه گیلانی کلهر می باشند به عنوان قدیمی ترین ساکنان دشت گیەڵان ، با اسناد مستند سنگ نوشتە با قدمت 1195 _ 991_  565 ساله کە اسم طایفه گیلانی  بر آنها از شش الی دوازده قرن پیش حکاکی شده است باقی مانده اند .

طوایف منصوری ، قوچمی و لرینی - کله جوبی نیز طبق اسناد مستند چند قرن قبل از حکومت ذولفقارشاه  کلهر، منطقه ی گیلان را به منظور تسهیل در امور حکومتی ایل کلهر و کرمانشاهان  ترک کرده و در اسلام آباد غرب و کرمانشاه سکنای دائم گزیده بودند.

 

تشکیل حکومت کوردستان کلهر در حدود 530 سال قبل توسط ذوالفقار خان کلهر  که منجر به تصرف بغداد و تمامی عراق و قسمت اعظم سرزمین کوروستان  گردید ، همچنین بزرگانی نجف قلی خان ، اسماعیل خان حاجی زادگان ، محمد علی خان ، ولی خان کلهر ، مهدی خان حاجی زادگان و شهباز خان حاجی زاده که مسجد و حمام شهباز خان در سال1235 هجری قمری و بازار سر پوشیده کرمانشاه در دوران تصدی بر کرمانشاهان و ایلخان و ریاست بر تمامی ایلات کرمانشاه بوده و دو دانگ از شش دانگ  املاک و اراضی استان کرمانشاه فقط به نام شخص شهباز خان حاجی زاده بوده است، نشان بر قدمت و پیشینه هفت برادران کلهر از قدیم الیام در دیار زاگرس میباشد.

 

 

 

 

 

 

 

طایفه گیلانی کلهر و کوچ و مهاجرت " کوچ هزاره سیاسی کلهر "

 

کوچ ومهاجرت:

مهاجرت تعدادی از بزرگان طایفه ی گیلانی کلهر به همراه دیگر طوایف ایل کلهر به شیراز در زمان حکمرانی " محمد علیخان کاظم خانی " به ایل کلهر که به کوچ هزاره سیاسی کلهر معروف است در زمان به حکومت رسیدن کریم خان زند جهت حمایت نظامی سیاسی از سلسله نوپای زندیه درسال 1164 هجری قمری به  شیراز بوده است(مجمل التواریخ گلستانه ) که بعداز سقوط زندیه تعدادی از افراد این قوم مانند دیگر طوایف کلهر به محل زندگی اولیه ی خود برگشته اند، به همین خاطربعضی افراد سهوا تعدادی از تیره های آنها را شیرازی میخوانند.
ازجمله تیره بیگزاده (گیلانی)اسلام آباد غرب که از نوادگان صوفی بگ بگزاده و وسین بگ جهانی بیگزاده گیلانی هستند و .....
و همچنین تعداد کثیری از آنها که به هر دلیلی موفق به بازگشت  نشده اند، در همان جا سکونت دایم  گزیده اند ، از جمله خانواده های کثیر : دارابیگی ، میرزایی ، بابا خانی ، کلهر ، مرادیان ، دارابی و بیگزاده ...... در شهر ستان " مرودشت  " شیراز ، و همچنین خاندان بیگی ، میرزایی ، نظر بیگی ، کلهر، بیگزاده و ... در منطقه " دروازه قرآن شیراز"  و نیز روستای " چهل چشمه  " مرکز بخش ارژن  شیراز از طایفه کلهر  که به صورت  یازده  روستا در اطراف  شهرستان کازرون  در شمال شرق شیراز سکونت دارند.

2.تیره بزرگ ابراهیم بگ گیلانی کلهر نوادگان محمد بگ گیلانی ساکن کرمان و شهرستان بم، که  از شیراز به کرمان  و بم در پایان حکومت زندیه و شکست لطف علی خان زند در کرمان تا آخرین نفس از آنها حمایت کردند

که به دلیل قدمت سیصد ساله ی آنها در استان فارس و کرمان اکثرا ازمالکین اراضی ،  تجار و بازاری های قدیمی  شیراز بحساب می آیند و جمعیتی به تقریب بیش از 3000  خانوار را تشکیل می دهند که از کرد های  جنوبی کرمانشاه به محلی به اسم گیلان  تعلق دارند که به کلهر ها یا گیلانی ها معروف هستند.

 

همچنین نوادگان کرمعلی خان کلهر که طوایف کردعلیوند، مرادعلیوند، کهزادوندو بهاروند ساکن لرستان و سه طایفه کشکولی بزرگ و کشکولی کوچک و طایفه قراچه ای که جمعا جمعیتی بیش از 20 درصد ایل قشقایی شیراز را تشکیل می دهند، تمامی کلانتران و ریس العشایر های این سه طایفه بزرگ که در دوره قاجاریه به عنوان طوایف مستقل با ایلبیگی و کلانتران مستقل از ایل قشقایی محسوب میشدند از نوادگان حسین خان کلهر و از دودمان داراب بگ گیلانی کلهر می باشند ، که در کوچ هزاره سیاسی ایل کلهر جهت حمایت از سلسله نوپای زندیه به شیراز مهاجرت نموده اند.

 

 

 (مرجع : کوردان فارس و کرمان از  مرحوم استاد دکتر جمشید صداقت کیش ، ایران شناس و کورد شناس استان فارس که بیش از 70 جلد کتاب و 300 مقاله ارزنده  به چند زبان از ایشان به یادگار مانده است)

در پایان از تمامی محققین ، مورخین و نویسندگان زحمت کشی که در خصوص قدمت و تاریخچه ی گیلانغرب دست به قلم می زنند، عاجزانه خواهشمندم قدمت ،هویت و تاریخچه مرکز ایل کلهر بزرگترین ایل کورد  ، شهرستان گیلانغرب  را با اطلاعات نادرست و مبهم زیر سوال نبرند و اشتباهات گذشتگان را چه به صورت نا آگاهانه چه هدف دار تکرار نکنند تا ذهن مردم از این بیشتر منحرف گردیده  نشود.

با تشکر از همکاری: شبکه مستند صدا وسیما ، شبکه زاگرس کرمانشاه و شبکه استانی فارس ، جهت پخش مستندات و اطلاع رسانی صحیح و سریع قدمت و دلیل مستند نامگذاری گیلانغرب، سازمان مردم شناسی کرمانشاه لرستان و ایلام و فارس

طایفه گیلانی کلهر و مبارزات تاریخی و سیاسی " سرداران و بزرگان ایل کلهر "

 

1 - مبارزات مکرر و دلیرانه ی مردمان طایفه باستانی گیلانی کلهر با ایل شاهسوند از زمان حکومت شاه عباس صفوی تا پایان حکومت صفویه که مراتع و اراضی گیلان کلهر را مورد تعرض قرار داده بودند و در نهایت نبرد تاریخی " تنگه دیاره"  (پشته سرکش)  و کشته شدن  " مولگه شاسیوند" رئیس و خان ایل شاهسوند  غرب کشور در این تنگه و تعقیب و گریز انها تا تنگه ی "میوانه " که در نهایت تسلیم شدن دیگر بزرگان شاهسوند و پذیرفتن شکست و اقرار اوردن انها به عدم بازگشت و خروج همیشگی انها  از گیلان و دیگر مناطق کلهرنشین که بعدها در عهد شاه عباس موجبات تبعید بسیاری از بزرگان و امیران طایفه باستانی کلهر را به اکثر نقاط ایران مخصوصا خراسان به همراه داشت. 

2 - مبارزه تاریخی و شجاعانه مردمان طایفه گیلانی کلهر به همراه طایفه حاجی زادگان که از نوادگان شهبازبگ اول ، برادر دارب بگ جد طایفه گیلانی علیه قوای عثمانی در تنگه حاجیان در عهد فتح علیشاه قاجار مصادف با حکومت حاج شهباز خان دوم ایلخانی کلهر موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان کلهر در سال 1286 هجری شمسی در کرمانشاه که بعدا تنگه ی حاجیان به علت رشادت و دلاوری آنها به اسم حاجی زادگان نامگذاری .

3 - مبارزات مکرر بزرگان گیلانی از جمله سادون بگ و برادرانش حیدربگ، رشیدبگ و جمشیدبگ از طایفه ی بریم بگ گیلانی با متجاوزان اشغالگر روس در جنگ جهانی اول و در نهایت شهادت آنها در پشت تنگه حاجیان .
4 - به هلاکت رساندن سواران روس در جنگ جهانی اول در تنگه شورآبه شیخ سرخدین توسط  کدخدا قادر گیلانی و برادرانش  حاتمخان ، کرمخان ، فتح الله شاه خسرو و کدخدا فتاح بگ گیلانی گورسفید و کدخدا ناصر غلام گیلانی گرازان( الفتی_عزتی) و دیگر مبارزان...

5_ شکست و به هلاکت رساندن سواران روس در تنگه ی قرژیلگان گراویان  به دست اسد بگ بساط گیلانی، محمود بگ بساط ، ابراهیم نظر بگ گیلانی  و.. و همچنین بزرگان طایفه گرز بلوط گیلانی از جمله کدخدا هواس خان گیلانی ، صادقخان بکربگ و کدخدا آزاد خان رستمی و دیگر  مبارزان ...

 

6 - دفاع مخلصانه جان بر کفان طایفه گیلانی کلهر در هشت سال دفاع مقدس که خط و جبهه مقدم و سد مقاومت دومین شهر مقاوم کشور ، شهرستان گیلاتغرب بوده اند از جمله نجیب زاده دلاور ، فرمانده ی جبهه های غرب کشور ، بزرگمرد طایفه گیلانی کلهر مشهدی غفار قادری و همچنین سردار سرافراز  ، معلم علم اخلاق؛‌ بسیجی جانباز پاسدار جبهه های غرب و جنوب کشور ، یکی از چهل سردار نامی و برجسته کشور شهید والامقام سردار حاج ماشالله عزیزی ....

 همچنین تقدیم بیشترین تعداد شهیدان،جانبازان ،آزادگان وایثارگران جبهه حق علیه باطل از افتخارات این طایفه ولایت مدار وانقلابی همچون دیگر طوایف ایل بزرگ کلهر در راستای رسیدن به آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبر فرزانه انقلاب می باشد.

طایفه گیلانی کلهر ، منابع و مستندات تاریخی

گرد کرد، اردشیر کشاورز- تاریخ سلسله ی صفویه - ناگفتنی های کلهر، فرج اله خان منیشی--کوردان فارس و کرمان از دکتر جمشید صداقت کیش - تاریخ سیاسی کرد، آیت محمدی – تاریخ مشاهیر کرد، بابامردوخ روحانی – کندال کردها، ابراهیم یونسی - سفر نامه ی ناصر دین شاه به عتبات عالیات - سفر نامه ی راولینسون گذری از ذهاب به خوزستان - به همراه تحقیقات ، شجره نامه اجداد طایفه گیلانی کلهر _ حاجی زادگان، هفت برادر کلهر- زینلخانی - کاظمخانی _ منصوری - آجودانی کلهر _ قوچمی کلهر - تاریخ سیاسی اجتماعی بزرگ ایل کلهر از ولی فولادی منصوری، قبور مستند اجداد طایفه گیلانی کلهر ،آثار و مستندات موجود و .شجره نامه ی مستند اجدادی 23 تیره قدیمی از طایفه کهن گیلانی کلهر

تاریخ نگارش: 24-6-1393

 

 

بنی آدم  اعضای  یک دیگرند .....که در آفرینش زیک گوهرند

چه عضوی به درد آرد روزگار .....دگر عضوها را نماند قرار

 

تنظیم و گردآورنده :

آقای اکبر میرزایی - سعید میرزایی

دلایل مستند نامگذاری شهرستان گیلانغرب به این نام - وجه تسمیه باغ گیەڵ ، دشت و سراب گیەڵان و طایفه گیەڵانی کلهر

---

 

 

 

از گذشته  نوعی درختچەی خودرو به نام " گیەڵ " (gyall ) مورت -مورد امروزی  به وسعت چندین هکتار در سراب گیلانغرب وجود داشتە  کە هم اکنون هم موجود میباشد که به "سراب گیەڵ" یا "باغ گیەڵ " معروف بوده است ، و با توجه به این که در گذشته نام بسیاری از مناطق را از روی نام مواد طبیعی درختان و گیاهان آن منطقه نامگذاری کرده اند ، مانند: چناران، اناران، نی ان (نیان)، زلان ، قیلان، گوڵان=گوڵەێن ، کرف هاور ، ناودار و ... . این دشت نیز با وجود سراب و باغ زیبای " گیەڵ " (گیەڵ: نام قدیم مورت) که درختچەی کمیاب، دارویی، شفابخش ، مقدس و مورد توجه آیین زرتشت کە در باور عامیانە مردمان این دیار درخت گیەڵ از عرق پیامبر زرتشت رویدە و نماد اهورا مزدا بوده است کە چندین کاخ کسرایی ساروجی مختص بە دوران اشکانیان و ساسانیان در کنار سراب گیەڵان و باغ گێەڵ بنا کردە اند ، این منطقه نیز به نام "دشت گیەڵان" = " gyallan " به معنی جایی که درخت " گیەڵ " دارد  نامگذاری شده است  . 

بنابراین  اسم  " گیەڵان "  = "gyallan "  یک  اسم  کاملا  کوردی  می باشد که از ریشه ی  ( گیەڵ = gyall = مورت) گرفته شده  و هیچ  وجه تسمیهی با گیلان شمال که برگرفته از ( قوم گیل = gil = گیلک)  می باشد را ندارد، اما با توجه به اینکه در زبان فارسی حرکات (فتحه ،کسره ،ضمه ) روی حروف گذاشته نمی شود در اسم  کوردی گیەڵان = gyallan   نیز علامت فتحه  روی حرف  " ی "  آن در فارسی حذف شده  و به اشتباه گیلان = gilan نوشته شده است. 

لازم به ذکر است هنوز در بعضی از ضرب المثل های بومی افراد مسن در روستاهای طایفه گیلانی کلهر، واژه ی " گیەڵ " به کرات شنیده می شود.مثلا.

. 1-(مال اباد چماین  گیەڵ  ها  ژێر  زوانێ ) یعنی فلانی خوش سخن و شیرین بیان است.

2-(گیەڵ وه گۊل = پەس  وه تۊل)یعنی هر کاری باید درست و جای خود انجام شود

.

باتوجه به اینکه طایفه ی گیلانی کلهر قدیمی ترین ساکنان دشت گیەڵان  بوده اند به همین نام مشهور شده اند ، این در حالی است در سال " 1303 " یعنی  حدود 90 سال پیش به دستور رضاخان پهلوی که منجر به منع چادرنشینی عشایر  کشور و یکجانشینی آنان گردید تعدادی از عشایر کوچ رو  ایل  کلهر نیز:  از جمله طایفه خالدی ((چهار تیره خالی =1-روتوند 2- شیرزادی 3- وارگه 4- صید محمد سلیم (صید محمدی ، غلامی ، باپیر ، کرمه، صیادیان  ...)) و همچنین دیگر طوایف و تیره های کوچ رو گیلانی الاصل ایل کلهر از جمله = عبدالمحمدی ، زرگوش ، علیرضاوندی ، پیرگه ، ...... به تدریج در اطراف  "قلای گیه لان" سکنی گزیدند و " عملەی  " یکجانشینی را در دشت گیەڵان تاسیس نمودند و بعداز حدود شش سال در سفر دوباره رضاخان در سال 1309هجری شمسی، یعنی 84 سال پیش اسم  دشت گیەڵان  و طایفه ی  گیەڵانی را به شهر تازه تاسیس عمله نهادند و " عمله " نیز به گیەڵان تغییر نام یافت و فقط با توجە بە شباهت نوشتاری اسم گیەڵان در رسم الخط فارسی بە گیلان شمال ، برای جلو گیری از اشتباهات اداری و نامه نگاری کلمه ی " غرب " را به آخر اسم  " گیەڵان " اضافه کردند تا  با  گیلان شمال اشتباه گرفته نشود ، کە البتە در زبان کوردی ، هم نوشتاری و هم گفتاری و معنایی ، " گــیـەڵان " کاملا متفاوت نوشتە ، خواندە و معنا میشود و نیازی بە اضافه کردن غرب ندارد.

 پس حکایت سفر رضاشاه پهلوی و کار مثبت ایشان فقط اضافه کردن کلمه "غرب" به  آخر اسم  " گیەڵان " بوده است  نه نام گذاری گیەڵان !

 این درحالی است که اسم طایفه ی گیلانی و دشت گیلان بصورت سنگ نوشته به رسم الخط عربی در توایخ 247  ە.ق _ 451 _ ه.ق و جمادی الثانی سال 877 هجری قمری یعنی  1189 _ 986 _ 559  سال قبل که بر روی سنگ مزار بزرگان و نوادگان اجدادی این طایفه از جمله علی بگ ، محمد بگ و صوفی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی که از نوادگان اجداد طایفه ی گیلانی و ... می باشند حکاکی شده اند .

شایان ذکر است به نقل قول از مرحوم حاج الیاس عظیمی از طایفه شیرزادی تا سال 1305 خورشیدی(حمله لر) هیچگونه بنایی در عمله ی چند سال تاسیس وجود نداشته وفقط تعداد کمی ازعشایر فصل زمستان را در کپر و سیاه چادر در عمله گیلان یا ویژنان زندگی میکردند و اکثرا در کوه های گرمسیر قشلاق را می گذراندند و ییلاق را درمناطق  (گواور و ماهیدشت ، اسلام اباد،) سپری می کردند.در حالی که تمامی تیره ها و روستا های طایفه گیلانی کلهر از قدیم الیام به صورت یکجانشینی  فقط در دشت گیلان به کشاورزی و دامپروری  مشغول بوده اند.

باید توجه داشت که  کلمه ی  "عملە" { ئەمڵە} به مردمانی  سیار و چادر نشین که با  ایلخان و والی  وقت ایل یا طایفه مستقل جهت امور تدارکات  دفاعی ، معیشتی در کوچ بوده اند اطلاق می شده و در عرف محلی پشت ماله یا قیطول نیز گفته شده است و در هیچ زمانی و هیچ منطقه ای بار مکانی ، جغرافیایی نداشته است.مانند عمله  مهدی خان گیڵانی ، عمڵەێ محمد علی خان حاجی زاده ؛ اسماعیل خان حاجی زاده ، شهباز خان حاجی زاده، محمد حسن خان، عمله  زینلعابدین خان حاجی زاده  ، عمله محمد خان کاظم خانی ، عمله اکبر خان خمان گیلانی ، عمله داود خان و.....

 

ابیات فولکلور زیر مصاف با  گرده همایی ایلات غرب از جمله ایل بزرگ کلهر ، که طی نامەای توسط داوود خان امیر اعظم  در زمان مشروطیت برای تصرف  تهران ( جنگ نوبران ساوه)، از تعدادی  بزرگان  طایفه گیلانی کلهر جهت حمایت و همراهی مبارزان طایفه گیلانی  در این جنگ دعوت به عمل آورده است......

 

گرگین  و  قادر ،  کریم و قباد   =  بگزاده ی  گیەڵان  کل  بان  و امداد

نامدار  فتابگ  له  دعوا  مشهور =  ویش   تدارک  کی   پری  شر شور

عزیز بگ و تمرخان، میرزا بساط بگ= آزادخان  گرز بریو ،صایەخان بکربگ

سواره ی   گیەڵان  تماما  یکسر =   فردا   حاضر  بون  وارد  له  لشکر

جوق جوقو تیپ تیپ له قڵاێ  گیەڵان = گیەڵان موج  مدا  له  نه ره شیران

........

منظور از" بگزاده گیەڵان "  و "سواره گیەڵان " تمامی  تیره ها و روستاهای   طایفه گیلانی کلهر می باشد که در این اشعار فقط اسم تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی کلهر آمده است.

 

 مرحوم  فرج الله خان منیشی ،  در کتاب ناگفتنی های کلهر چنین  آورده است....

انچه که از پیشینیان خود شنیده ایم  ایل کلهر در منطقه گیلان فقط سه طایفه  قدیمی و اصلی وجود داشته است ، بقیه ی تیره ها و طوایف  در گذر زمان هر کدام از جایی به منطقه گیلان آمده اند .. و این سه طایفه اصیل و قدیمی کلهر شامل... 1_ طایفه حاجی زادگان  2_  طایفه گیەڵانی  3_ طایفه گلینی  می باشند. البته تمامی طوایف گیلانغرب کلهر اصالت گیلانی و ایلات و طوایف کوچرو گیلان بوده اند

 

 لازم به ذکر است در حال حاضر  طبق اسناد سنگ نوشته ی موجود ، که اسم  طایفه گیلانی  1189 _ 986 _ 559  و   سال  قبل  بر آنها حک شده است طایفه ی گیلانی کلهر به عنوان کهن ترین طایفه ی شناسنامه دار  اجداد ایل کلهر  و  منطقه ی گیلانغرب  شناخته می شود.

 

گیەڵ : درختچەی کهن ، شفابخش و مورد تقدیس آیین زرتشت در سراب دشت گیەڵان کەڵهوڕ کە در باور عامیانە مردمان این دیار "گیەڵ"عرق زرتشت پیامبر و نماد اهورا مزدا بودە است .

 

در پایان از مردم غیور و اصیل قوم کورد کلهر و دیار پایتخت نشینان عاجزانه تقاضامندم که نام ریشه دار و باستانی " گیه لان "  که نماد تمدن و فرهنگ چند هزار ساله این قوم کهن ایرانی بوده است را با همراهی نا آگاهانه از بعضی افراد سودجو که هدف دار  سعی در تضعیف و تخریب جایگاه ، نام و قدمت مستند 1200 ساله ی این شهرستان از قدیم الیام به همین نام را دارند  خدشه دار و زیر سوال نبرید و در راه ترویج و شناساندن ریشه و معنای نام این شهرستان " گیه لان " و درختچه ی مقدس و باستانی " گیه ل " به جایگاه اصلی خود از هر تلاشی مضایقت نفرمایید .

 

( گیەڵ = موورت ـ مورد امروزی ) گیلانغرب کلهر

مقبره اجداد طایفه گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند ایل کلهر و شناسنامه ی سنگ نوشته گیلانغرب

آثار مستند حکاکی شده بر روی سنگ قبور بزرگان  اجداد طایفه ی گیلانی کلهر که تعدادی از آنها توسط محقق و کارشناس تاریخ طایفه ی گیلانی کلهر، آقای اکبر میرزایی شناسایی، کشف، مرحمت و بازسازی شده است، گویای قدمت دیرینه و تمدن این طایفه می باشند.

 دو مزارستان گنبد صوفی بگ گیلانی ( گمه کله جوب عزیزی) و مزارستان میلیل  از قدیم الیام  قبرستان طایفه گیلانی کلهر می بوده اند ،که قبل از دوران صفویه بر روی قبور بزرگان اجداد طایفه گیلانی بنایی به اسم " میل " که از جنس ساروج و سنگ  به صورت کله قندی به ارتفاع سه تا پنج متر بنا  می کرده اند.

 مزارستان  " گمه " از یک گنبد که متعلق به صوفی بگ و هشت میل و مزارستان میلیل از هفت میل که همگی متعلق به سلسله های قبل از صفویان(یعنی تیموریان ، خوارزمشاهیان ، سامانیان ، ساسانیان....)  بوده اند و در سال 1387 توسط میراث فرهنگی ثبت ملی گشته است.

و با شروع  دوران حکومت صفویان و بعد از آنها ،یعنی  زندیه ، قاجاریه و..... مقبره نوادگان و و بزرگان این طایفه به صورت سنگ قبر حکاکی شده   دو  تیکه ، که بر روی سنگ زیرین به رسم الخط عربی چنین نوشته اند (یا الله – یا محمد – یا حسین – اشهد ان لا الله الی لا –اشهد ان محمدا رسول لله – اشهد ان امیرالمومنین ولی الله – آرامگاه جنت المکان مغفور صوفی بگ ولد محمد بگ – من طایفه گیلانی – سنه 877 هجری قمری ) همچنین سنگ قبورهای متعلق به 247 هجری قمری - 451 هجری قمری یعنی 12 قرن گذشته کە تصاویر مهر و جانماز و تسبیه و....  و  بر سنگ عمودی تصاویر وسایل رزمی ، دفاعی و صیادی و سوار کاری که بیشتر تصاویر شمشیر ، گرز ، خنجر ، قلخان(سپر)و اسلحه ، شکار و  ..... که پیاده یا سوار بر اسب در ژست های مختلف حکاکی شده اند.

 

در ذیل به تعدادی از این قبورکه اسم طایفه گیلانی در تواریخ مختلف تا یازده قرن پیش بر روی آنها حکاکی شده  اشاره شده است.

 

 

 

1 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صوفی بـگ ولد محمد بـگ من طایفه گیلانی 877 ه ق جمادی الثانی

2 - آرامگاه جنت المکان مرحوم محمد بـگ  ولد نظر بـگ  من طایفه گیلانی سنەی  ه . ق . 1008

3 -  آرامگاه جنت المکان مرحوم عبداله بگ ولد مراد بگ من طایفه گیلانی بیگزاده سنەی ه ق 1046 (جد طایفه بگزاده سیاهگل ،بگزاده اسلام آباد غرب و بگزاده نسار دیره کدخدا اسد حسینی)

4 - آرامگاه جنت المکان مرحوم علی بگ ولد رضا مراد بگ  من طایفه  گیلانی بساط بگ  سنەی 451  ه . ق .  ( طایفه گیلان گراویان  )

5 - آرامگاه جنت المکان مرحوم کمرخان ولد علیخان من طایفەی  محمد نظر بگ گیلانی  سنەی ه ق 1200 (گرز بلوط کدخدا آزادخان رستمی)
6 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صید علی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی سعید بگ سنەی  247. ه ق (شیخ سرخه دین کدخدا داوود قادری)

7 - آرامگاه جنت المکان مرحوم..... محمد بگ من طایفه گیلانی احمد بگ  سنەی 1246  ه ق ( یکی از نوادگان طایفه گورسفید کدخدا نامدار فتاح بگ گیلانی )

8 - ارامگاه مرحوم  کربلای  منصور ولد مرحوم  فتح الله  از طایفه گیلان بەتاریخ 11/1204 (  طایفه بریم بگ گیلانی)

 

 

لازم به ذکر است تواریخ قبور فوق به رسم الخط عربی (هجری قمری ) میباشد که هم اکنون سال 1393ه ش مصادف با 1436 ه ق میباشد.