گیلانغرب قدمت و پیشینه ی اسطوره ای تاریخی 7000 ساله دارد..

گیلانغرب ، گیەڵان = gyallan  است ، نه گیلان = gilan

 گیلان غرب با  قدمتی به روایت  تاریخ  کهن  ایل کلهر ...

 

 

 

کــوردان  کـــەڵــهـــوڕ

 

تحقیقات و مستندات تاریخی گرد آوری شده توسط آقای اردشیر  کشاورز در خصوص پیشینه ی تاریخی منطقه گیلان و طایفه گیلانی از قدیم الیام به همین نام ( گیه لان)  که  هشت سال قبل از کشف و رونمایی قبور اجداد طایفه گیلانی کلهر که اسم طایفه گیلانی و گیلان  1189_ 986 _559 سال قبل ,یعنی در تواریخ 247  _ 451 و 877 هجری قمری   بر روی آنها حک شده  ، این  مطالب را منتشر کرده است..

 

در سال هایی دور در کتابی به نام کرمانشاهان و تمدن دیرینه ی آن ذیل تشریح مباحث مربوط به شهرستان گیلان غرب بند ۳ وجه تسمیه و سابقه ی تاریخی آن آمده بود » که نام این ناحیه در گذشته امله بوده است ، در زمان رضاشاه به واسطه ی شباهت جنگل های انبوه و وجود برنج زارهای آن به جنگل و برنج زارهای گیلان نام آن به گیلان غرب تغییر یافته است- البته نویسنده ی محترم در ارجاع به مستند مربوطه صفحه ی منابع و یادداشت های فصل نهم ردیف ۶ ـ به منبع سازمان برنامه و بودجه سمینار بررسی مسایل جامعه ی عشایری ایران ـ کرمانشاهان از ۲ الی ۵ تیرماه ۱۳۵۵ ش ، جلد دوم ص ۲۶ اتخاذ سند کرده اند ،

 گو این که اقدام نویسنده از نظر علمی درست ، اما کنکاش بیشتری را با توجه به کتاب تحقیقی اختصاصی کرمانشاهان و تمدن دیرینه ی آن ایجاب می کرد ، موضوع از همان سال ها به اصطلاح بیخ پیدا کرد به جراید کشیده شد و بعد هم به مراکز فرهنگی دیگر و علیرغم توضیحاتی که در ارتباط باموضوع و نادرست بودن آن داده شد ،البته تخم لقی که کاشته شده ثمره ی خود را داده است و پژوهش ها و تحقیقات سبک و بی مایه ای که نه از سرحوصله و صداقت علمی بلکه جهت رفع نیازهای فوری و آنی باب روز شده است به این مورد بی محتوا ومبنا دامن زده است،

 و لذا جلوگیری از نشر بیشتر آن مقدور نیست و اما لازم است هرچند گاهی موضوع را یادآور اذهان عمومی جامعه کرد تا به کلی بیان توضیحات وجه تسمیه ی ناصحیح گیلان غرب بر واقعیت و حقیقت امر غالب نشود و لذا حدوث امر و نگارش این وجیزه برهمان روال و اندیشه ی پیشین  باز گردد، در هر حال نگارش کلمه ی ( امله ) بدون آوانگاری وحرکات سه گانه و اعراب در کتاب موصوف به جای ( عَملَه ) به کارگیری یک کلمه ی ناصحیح است .

 چرا که ( عمله )= مجموعه ی مردمانی سیار و چادرنشین را گویند که در سفر و حضر خان ـ رئیس ایل ـ ایلخان و یا والی را همراهی می کنند و در اصطلاح عرف عشایری ( پشت ماله ) و یا ( قیطول ) هم معنی می دهد. مانند عمله قشقایی که هم همراهان و ابواب جمع ایلخان قشقایی معنا می دهد و هم یکی از طوایف عشایری ایل قشقایی است .

مانند ( عَمْلَه ) یکی از طوایف شهرنشین شده لرستان در خرم آباد که مردمان کمالوند را پدید آورده و در سیاحت نامه ی مسیوچریکف از آنان یاد شده است و برهمین قیاس مانند ( عمله ) والی پشتکوه ،( عمله ) داودخان امیر اعظم ایلخان بزرگ ایل کلهر و لذا اطلاق ( عمله ) آن هم با این املای ناصحیح ( امله) به محل و مکان ثابت ناصحیح است .

 ۱- چنانچه در خاطرات علی اکبرخان سردار مقتدر سنجابی می خوانیم : » عمله داوودخان در محل موسوم به " ویژه نان " مستقر بود ، در یک فرسخی عمله قریب دویست سوار کلهر دلیرانه مقاومت کردند. ایستادگی و سرسختی یک ساعته ی کلهرها برای کوچ دادن (عمله ی ) خود بود که قسمت عمده ی اثاثیه و تمام زن و بچه ی خویش را از میدان خطر خارج ساختند و لذا ( عمله ) در آن مقطع رخ داد حوادث در محلی به نام _( ویژه نان ) مستقر بوده ، در روزگاری دیگر در اطراف قلعه ی اسطوره ای وتاریخی گیلان در جلگه ی گیلان با همین نام و در جاهایی دیگر در تغییر فصول سال و در تابستان ها بیشتر در (سراب سرگو قمگه ) در حواشی گواوور مستقر می شدند....)

۲- چنانچه سر ـ هنری ـ راولینسون افسر نظامی سیاسی استعماری انگلستان واحد خدمت هنگ سیخ در هندوستان که به عنوان مستشار نظامی بهرام میرزایی معزالدوله در زمان سلطنت محمدشاه (۱۲۵۰ -۱۲۶۴ هـ . قمری یعنی ۱۹۰سال پیش ) از طریق دیره به گیەڵان سفر کرده است و به واسطه ی برف گرفتگی بلندی های (چله) که او (چیله) نوشته اند آورده است : گیلان توسط ماژوررنل به جای کُلُنی بر روی نقشه ترسیم شده و مسیر اسکندر به طرف شوش راماژور از گیلان نوشته .....)

۳ - و در جایی دیگر می نویسد : » با پایین رفتن از ارتفاعات  سنبله جاده در حدود ۱۶ کیلومتر  به سمت جنوب شرقی در  امتداد  جلگه ی گیلان  و به طرف خرابه های دهکده ای به همین نام   (گیەڵان)   پیش می رود، جلگه ی گیلان در میان ارتفاعات سنبله و اناریش قرار گرفته و از نهر قابل توجهی که بین قصرشیرین و خانقین به حلوان می پیوندد ، آبیاری می گردد ، در این جلگه کشت برنج به حد وفور رواج دارد و خرابه های  گیه لان در چند فرسخی ضلع جنوبی منتهی علیه جاده کرمانشاه بغداد  پایین تر از سراب اصلی قرار دارد .... که خرابه های قدیمی روستای گیلان  نسبتاً بزرگ بوده در جلگه ی گیلان یافت می شود....)

 (۴) چنین ذکر شده که گیلانی نام یکی از طوایف اصلی و بومی و گرمسیری بزرگ ، ایل کلهر است با یای " ی " نسبت منسوب به منطقه گیلان ...

 (۵) . گیلان یکی از رقبات موقوفه ای حاجی زادگان کلهر است برابر مندرجات وقف نامه ای که به سال ۱۲۴۳ هجری قمری هفت سال قبل از مرگ فتح علیشاه قاجار تنظیم شده است و در بخشی از آن می خوانیم... بعد ذالک همگی و تمامی کلیه بقدرالحصه از گیلان و دیره و چله و گواور و......)

(۶)سروان بلوشر آناشه میلیتر یا وابسته نظامی آلمان در جنگ جهانی اول جهت بسیج نیروهای عشایری گیلان در سال ۱۳۳۴ هجری قمری همراه هیأتی عازم منطقه گیلان شده ، درگیلان میهمان مرحوم سلیمان خان امیر اعظم بوده است . می نویسد  ..عمله ی گیلان جایی بود که تعداد سکنه ی آن برحسب فصول و مراتع تغییر می کرد . هنگامی که وارد شدیم ، تعداد اهالی آن به حدود چند هزار تن بالغ می شد و موقعی که بعدها آنجا را ترک کردیم جمعیت ساکن در مکان عمله کلهر به صد نفرهم نمی رسید. 

وقتی این ناحیه کاملاً مسکونی می شد ، چادر پهلوی چادر به چشم می خورد ، وقتی که اهالی محل را ترک می کردند پارچه ی چادر را با خود می بردند.این نوشته ی بلوشر همان موردی است که در کوچ گرمسیری و سردسیری ایلخانان کلهر همراه ابواب جمع و یا عمله ی خود داشته اند ، گاهی ده هزار نفر و گاهی صد نفر ، امروز در گیلان ـ فردا ـ در ویژه نان ـ نیان و قیلان ـ گواور و .....)

۷-در جغرافیای نظامی رزم آراء پیرامون گیلان و با نام گیلان می خوانیم -گیلان : گیلان امروز سکنه ی آن در حدود ۱۵۰۰ نفر و به واسطه ی وقوع در روی محور نفط شاه ، عیلام ، یک محور نفوذی و قابل توجه گردیده و گنجایش زراعتی آن ۴۰۰ جفت است و روستا هایی متعدد در حواشی آن به نام گیلانی  وجود دارند.

 (۸) دهها مدرک و سند معتبر چون تعیین مرزها و خطوط سرحدی مربوط به سال ۱۹۱۴ و قبل از شروع جنگ جهانی اول با حضور نمایندگان کشورهای انگلیس و روس و عثمانی و ایران ، عهدنامه ، مقاوله نامه و ... در اختیار هست که  منطقه گیلان ، همچنان از قدیم الیام به نام گیلان و مرکز ایل بزرگ کُرد کلهر بوده است . 

۹-   با توجه به اینکه تمامی مناطق حتی مناطقی که خیلی کوچکتر و ناشناخته تر از گیلانغرب بوده ،در گذشته دارای اسم خاص خود بوده اند...سوال اینجاست ایا امکان دارد که منطقه ی استراتژیک گیلان با وجود سراب بزرگ مورت و دشت حاصل خیز گیلان و مسیر جاده ابریشم بودن و آثار و تمدن هفت هزار ساله ی خود از جمله تپه قلعه ی قلا ، قلعه ی مهر نگار ، قلعه ی عمله قیوت ،کاخ کسرایی بی نظیر سراب،آثار خرابه های قلعه ها و آتشکده های روستای قدیمی گیلان،و صد ها آثار دیگر....از گذشته تا 90 سال پیش  بی نامو نشان بوده باشد..؟!.. و اولین کسی که بر آن اسم می گذارد رضا شاه پهلوی باشد...!!؟

امید وارم  در این خصوص دستندرکاران و مسئولان عزیز استان تجدید نظر حاصل کنند و اسم زیبای گیلان که از گذشته ی دور به این منطقه نگاشته شده به جایگاه اصلی خود بازگردانند....

 

منابع:

 

۱- افشار سیستانی ، ایرج ، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن ، ج دوم ، انتشارات زرین چاپ اول ـ تابستان ۱۳۷۱ ، تهران ، صص ۱۵۸۹-۱۵۹۰ ۲-سردار مقتدر سنجابی ، علی اکبرخان ، ایل سنجابی و مجاهدت ملی ایران تحریر و تحشیه دکتر کریم سنجابی ، نشر شیرازه ج اول ۱۳۸۰ ، تهران ص۱۳۶ -راولینسون ، سر ، هنری ، سفرنامه راولینسون ، گذر از زهاب به خوزستان ، ترجمه ی امان اللهی بهاروند ، سکندر ، مؤسسه ی انتشارات آگاه ، ۱۳۶۲ ، تهران ،ص ۴۸ ۴- همان ، ص ۴۵ ضمناً در حال حاضر (چله )  بالاتر از گیلان غرب قرار دارد. ۵-کریمی ، بهمن ، جغرافیای تاریخی ایران ، 

۶-کشاورز ، زندگان عرصه ی عشق ، مجلدات سه جلدی ، جلد دوم ، ص۱۲۱۶ ، انتشارات تاق وسان ، کرمانشاه ، ۱۳۲۸

۷- بلوشر ، ویپرت ، سفرنامه بلوشر ، ترجمه جهانداری ، کیکاووس ، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی ، چاپ اول ۱۳۶۳ ، تهران ، ص ۵۲

۸- رزم آرا ، علی ، سرتیپ ، جغرافیای نظامی ایران ، کرمانشاهان ، ۱۳۲۰ ، تهران ، اداره جغرافیایی ارتش ، ص ۳۷

 

تاریخ  نگارش ۱۳۸۶.۷.۶

 گیلانغرب پیشینه ی اسطوره ای تاریخی دارد ....1386

مقبره اجداد طایفه گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند ایل کلهر و شناسنامه ی سنگ نوشته گیلانغرب

آثار مستند حکاکی شده بر روی سنگ قبور بزرگان  اجداد طایفه ی گیلانی کلهر که تعدادی از آنها توسط محقق و کارشناس تاریخ طایفه ی گیلانی کلهر، آقای اکبر میرزایی شناسایی، کشف، مرحمت و بازسازی شده است، گویای قدمت دیرینه و تمدن این طایفه می باشند.

 دو مزارستان گنبد صوفی بگ گیلانی ( گمه کله جوب عزیزی) و مزارستان میلیل  از قدیم الیام  قبرستان طایفه گیلانی کلهر می بوده اند ،که قبل از دوران صفویه بر روی قبور بزرگان اجداد طایفه گیلانی بنایی به اسم " میل " که از جنس ساروج و سنگ  به صورت کله قندی به ارتفاع سه تا پنج متر بنا  می کرده اند.

 مزارستان  " گمه " از یک گنبد که متعلق به صوفی بگ و هشت میل و مزارستان میلیل از هفت میل که همگی متعلق به سلسله های قبل از صفویان(یعنی تیموریان ، خوارزمشاهیان ، سامانیان ، ساسانیان....)  بوده اند و در سال 1387 توسط میراث فرهنگی ثبت ملی گشته است.

و با شروع  دوران حکومت صفویان و بعد از آنها ،یعنی  زندیه ، قاجاریه و..... مقبره نوادگان و و بزرگان این طایفه به صورت سنگ قبر حکاکی شده   دو  تیکه ، که بر روی سنگ زیرین به رسم الخط عربی چنین نوشته اند (یا الله – یا محمد – یا حسین – اشهد ان لا الله الی لا –اشهد ان محمدا رسول لله – اشهد ان امیرالمومنین ولی الله – آرامگاه جنت المکان مغفور صوفی بگ ولد محمد بگ – من طایفه گیلانی – سنه 877 هجری قمری ) همچنین سنگ قبورهای متعلق به 247 هجری قمری - 451 هجری قمری یعنی 12 قرن گذشته کە تصاویر مهر و جانماز و تسبیه و....  و  بر سنگ عمودی تصاویر وسایل رزمی ، دفاعی و صیادی و سوار کاری که بیشتر تصاویر شمشیر ، گرز ، خنجر ، قلخان(سپر)و اسلحه ، شکار و  ..... که پیاده یا سوار بر اسب در ژست های مختلف حکاکی شده اند.

 

در ذیل به تعدادی از این قبورکه اسم طایفه گیلانی در تواریخ مختلف تا یازده قرن پیش بر روی آنها حکاکی شده  اشاره شده است.

 

 

 

1 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صوفی بـگ ولد محمد بـگ من طایفه گیلانی 877 ه ق جمادی الثانی

2 - آرامگاه جنت المکان مرحوم محمد بـگ  ولد نظر بـگ  من طایفه گیلانی سنەی  ه . ق . 1008

3 -  آرامگاه جنت المکان مرحوم عبداله بگ ولد مراد بگ من طایفه گیلانی بیگزاده سنەی ه ق 1046 (جد طایفه بگزاده سیاهگل ،بگزاده اسلام آباد غرب و بگزاده نسار دیره کدخدا اسد حسینی)

4 - آرامگاه جنت المکان مرحوم علی بگ ولد رضا مراد بگ  من طایفه  گیلانی بساط بگ  سنەی 451  ه . ق .  ( طایفه گیلان گراویان  )

5 - آرامگاه جنت المکان مرحوم کمرخان ولد علیخان من طایفەی  محمد نظر بگ گیلانی  سنەی ه ق 1200 (گرز بلوط کدخدا آزادخان رستمی)
6 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صید علی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی سعید بگ سنەی  247. ه ق (شیخ سرخه دین کدخدا داوود قادری)

7 - آرامگاه جنت المکان مرحوم..... محمد بگ من طایفه گیلانی احمد بگ  سنەی 1246  ه ق ( یکی از نوادگان طایفه گورسفید کدخدا نامدار فتاح بگ گیلانی )

8 - ارامگاه مرحوم  کربلای  منصور ولد مرحوم  فتح الله  از طایفه گیلان بەتاریخ 11/1204 (  طایفه بریم بگ گیلانی)

 

 

لازم به ذکر است تواریخ قبور فوق به رسم الخط عربی (هجری قمری ) میباشد که هم اکنون سال 1393ه ش مصادف با 1436 ه ق میباشد.