طایفه باستانی گیلانی کلهر ، قدمت ، جمعیت ، زیستگاه و موقعیت جغرافیایی " میلکان کلهر "

فرزندان و نوادگان مای بگزاد کلهر (شاخه هفت برادر کلهر ) حاکم قلعه و شهر باستانی مای بگزادان /بهزادان/ کاخ کسرای سراب گیلان کلهر 

 

🔹مقبره حکاکی شده اجداد طایفه باستانی گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند اجداد بزرگترین ایل کورد ( کــەڵــهـوڕ ) و شناسنامه سنگ نوشته شهرستان گیلانغرب از قدیم الیام به همین نام (گیەڵان = gyallan)

 

🔹طایفەی گیلانی کلهر یکی از طوایف بزرگ ، شناسنامه دار و اصیل  کورد که از بنیان گذاران اصلی ایل کلهر می باشند ، از دیرباز به صورت  بومی ، مستقل  و یکجانشین (بنیش) به عنوان " قدیمی ترین " ساکنان دشت گیلانغرب (گیەڵان = Gyallan) با  یای " ی "  نسبت ، منسوب به منطقەی گیەڵان (گیەڵانی) ، به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده اند  و قدمت مستند حکاکی شده بر روی  سنگ قبور اجداد این طایفه که اسم " طایفه گیلانی " به صورت سنگ نوشته در دوره های تاریخی مختلف از جمله : 247 هجری قمری _ 451  هجری قمری و جمادی الثانی 877  هجری قمری یعنی از 12 قرن پیش از تواریخ 1151_ 960  و 552 سال قبل مصادف با  حکومت های طاهریان ، علویان ، سامانیان ، غزنویان ، ایلخانیان ، تیموریان ، صفویان  و افشاریه، زندیه، قاجاریه  می باشند .

  همچنین با توجه  به " بناهای ساروجی"  کله قندی شکل  که در گذشته به ارتفاع  3 تا 5  متر بر روی  قبور بزرگان و سرداران اجداد طایفه گیلانی  کلهر به  اسم   " مـیل "  احداث  گردیده است ، که  قدمت بعضی از این بناها  تا  بیش از "هجده  قرن"  یعنی تا  دوران ساسانیان و به قبل از اسلام بر می گردد ، دال  به  قدمت  دیرینه  و تمدن غنی  طایفه باستانی گیلانی کلهر از قدیم الیام  در این دشت  می باشند.

 

 وسعت جغرافیایی طایفه گیلانی کلهر از روستای سرخه میری قدیم (مرحوم کدخدا جمعه جعفری سیوەرەمەیل) تا روستاهای مرجان (قیطول مرجان - مرجان گمار - مرجان بابامراد) و پایین دست آنها در دشت گیلان و همچنین روستاهای قدیمی و کهن " دشت دیــره "  در غالب " ۲۴ " تیرەی  قدیمی امتداد دارند  که در مجموع جمعیتی به تقریب  بیش از " ۶۰۰۰ " خانوار در شهرستان گیلانغرب ، استان کرمانشاه و همچنین کشور عراق را تشکیل می دهند (این جمعیت جدا از جمعیت طایفه بزرگ گیلانی کلهر ساکن استان های کرمان ، خراسان و گلستان می باشد )که در حال حاضر از این تعداد حدودا " ۲۰۰۰ " خانوار در روستاهای دشت گیلان و دشت دیره به صوررت مستقل و یکجانشین سکنی دارند که تقریبا مالک بیش از " ۷۰ درصد " از املاک کشاورزی و مراتع دشت گیلان و دیره  می باشند و حدودا جمعیتی بیش از  2000 " خانوار نیز به صورت شهرنشینی در شهر "گیلانغرب" ، و بیش از " ۲۰۰۰ خانوار نیز در شهرهای سرپل ذهاب ، اسلام آباد غرب ، کرمانشاه ، خانقین ، مندلی ، قصر شیرین ، کرکوک ،بغداد و..در قرون گذشته ساکن شده اند . 

 

بیشترین جمعیت مردمان طایفه باستانی گیلانی کلهر خارج از مناطق کورد نشین ایران و عراق ، از قرون گذشته مخصوصا دوره صفویه در استان های خراسان،  کرمان و گلستان ساکن گذشته اند ؛ که در ذیل مختصری از آنها پرداخته می‌شود.

 

۱_ کوچ سرداران طایفه گیلانی کلهر به خراسان همراه دیگر ایلات و طوایف کورد در عهد شاهاسماعیل اول به شهرهای اسفراین،  بجنورد ، سملقان،  شیروان ، باجگیران و.. حکومت امرای گیلانی کلهر در خراسان و تاسیس قلعه امیر ولی بیگ گیلانی و فرزندش امیر نظام الدین بگ گیلانی کلهر و امیر شمس الدین بیگ گیلانی کلهر ، امیر قباد بگ گیلانی کلهر،  لطف علی خان گیلانی کلهر،  سردار خدو گیلانی و..امرای کورد گیلانی کلهر قلعه تاریخی گیلانه شهرستان شیروان خراسان در پنج قرن اخیر را تشکیل داده و در حال حاضر در قالب ۱۲ طایفه در شهرستانهای کورد نشین خراسان با جمعیت تقریبی ۱۰ هزار خانوار به نام طایفه گیلانی کلهر و عناوین وابسته، چون باجگیران گیلانی،  کوم گیلانی ، گیلانلو ، کیلانلو ، گیلی ، گیلانه ، گیلیانه و.. کلهر گیلانی ، پالوان لو گیلانی ، و... ساکن هستند.(منابع ؛ کتاب تاریخ مفصل کوردستان شرف خان بدلیسی و..)

 

۲_ کوچ تعدادی از سرداران طایفه گیلانی کلهر ساکن خراسان  به ولایت کرمان جهت دفع حملات بلوچ ها و افقانستان ها در عهد صفویه به فرماندهی عالی بگ گیلانی کلهر،  کورد علی بگ گیلانی کلهر و... در شهرستان های جیرفت،  سیرجان،  بافت،  بم و..

جمعیت طایفه گیلانی کلهر در استان کرمان نیز حدود ۱۲ هزار خانوار که بیشترین جمعیت آنها طایفه بزرگ گیلانی کلهر ساکن شهرستان جیرفت با حدود ۷ هزار خانوار را تشکیل می دهند ، طایفه گیلانی کلهر ساکن سیرجان و بافت و بم نیز مجموعا حدود ۵ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که در هر چهار شهرستان ذکر شده ی استان کرمان طایفه گیلانی کلهر از چند قرن گذشته به عنوان طایفه مستقل و دارای هویت و تاریخی پرافتخار میباشد. قلعه کورد علی بگ گیلانی کلهر شهرستان سیرجان در عهد صفویه، قلعه و حمام ناصر خان و مرادخان گیلانی کلهر در منطقه گور شهرستان جیرفت و..، نمونه هایی از آثار ماندگار حکام و سرداران طایفه گیلانی کلهر بر دیار کرمان از عهد صفویه تا قاجاریه می باشد.( کتب تاریخی از جمله جیرفت در گذر تاریخ استاد اصغرگیلانی پور ، شجره نامه تاریخی طایفه گیلانی کلهر جیرفت تا عهد صفویه سردار عالی بگ گیلانی کلهر و تست تبارشناسی ژنتیک بزرگان گیلانی کلهر جیرفت و سیرجان و..)

۳_ کوچ به شمال شرقی کشور استان گلستان منطقه کورد کوی امروزی در عهد نادرشاه افشار،  همراه طوایف عقیلی،  الوندی کلهر ، کیا ، گوران و.. طایفه گیلانی کلهر در شهرستان امروزی کردکوی در قالب ۱۲ تیره جمعیتی حدود ۳ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که فامیلی اکثر آنها گیلانی می باشد ، نظر بگ گیلانی کلهر از سرداران عهد افشاریه و یکی اجداد طایفه گیلانی کلهر ساکن کردکوی گلستان است .

(اسناد کتب تاریخی و تست تبارشناسی ژنتیک آقای گیلانی نواده بانو شهر بانو گیلانی کلهر و نظر بگ گیلانی کلهر و شجره نامه های اجدادی تیره های طایفه گیلانی کلهر شهرستان کورد کوی)

مردمان طایفه گیلانی کلهر استان کرمان ، خراسان و کودکوی با فامیلی های ؛ گیلانی ، کورد گیلانی،  کلهر زاده ، گیلانی زاده ، کوردستانی ، گیلانی پور ، گیلی ، دولت کوردستانی، گیلان لو ، گیلیانی ، گیلی پور ، گیلان کوردی ،  کلهری و...شناخته می‌شوند و در مجموع طایفه بزرگ و باستانی گیلانی کلهر ساکن استان کرمان را تشکیل می‌دهند.

 

 

دو تیره گیلانی کلهر ساکن شهرستان اسلام اباد غرب ؛

شایان ذکر است تیره ی " بـیگزاده اسلام آباد غرب" که از نوادگان جانی بگ بیگزاده ￷, پدر وسین بگ بگزاده گیلانی می باشند [ وس بـگ جـهـانـی : بزرگ وقت گیلان کلهر در عهد حکومت نادر شاه افشار ] ، که به د￵نبال مشارکت تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی در کوچ هزاره سیاسی کلهر جهت حمایت از سلسله ای نوپای زندیه در شیراز و  بازگشت دوباره آنها از  شیراز به جغرافیای ایل کلهر ، به دلایلی در اسلام آبادغرب سکنی گزیده اند.

 همچنین خاندان مظفری  طایفه " کـدخدا میرزا محمدخـان مـظفری زواره کوه " از نوادگان محمدبیگ گیلانی / جد تیره های :(1. بــسـاط بــگ گراویان _ 2. شاه نظر بگ گرز بلوط _ 3. بریم بگ گیلانی 4. میرزا محمدخان مظفری ) و برادر صیدبگ گیلانی جد طایفه شیخ سرخه دین کدخدا قادرموسی بگ گیلانی می باشند که حدودا در سال 1315 هجری شمسی به عنوان مشاور و دبیر جهت خدمت در امور دولتی حکومت پهلوی به هارون آباد  نقل مکان کرده اند و بعدها با خریدن املاک منطقه زواره کوه روستای کدخدا محمدخان مظفری را تاسیس نمودند و برای همیشه در شهرستان اسلام اباد سکنی گزیدند، طبق شجره نامەی اجدادی طایفه گیلانی کلهر و اسناد مستند سنگ نوشته موجود، این دو تیره (1_خاندان بیگزاده اسلام آباد 2_خاندان کدخدا میرزا محمدخان مظفری زواره کوه)  از نسل و دودمان " داراب بـگ گیلانی" جد بزرگ طایفه باستانی گیلانی کلهر  می باشند که در منطقه اسلام آباد غرب سکنی گزیده اند .

 

شخص " داراب بگ " گیلانی تنها یکی برادران شاخەی هفت برادر کلهر [ هفت طایفەی اصیل و کهن ایل کلهر که اصالتا گیلانی الاصل و از دودمان شاخه هفت برادر کلهر هستند به شرح زیر است :  1 - داراب بگ جد طایفه گیلانی 2 - شهباز بگ جد طایفه حاجی زادگان/یاوری 3- منصور بگ جد طایفه منصوری = مەسیوری 4 - کاظم بگ جد طایفه کاظم خانی 5 - زینل بگ جد طایفه زینل خانی 6 - قوچم بگ طایفه  قوچمی 7- سلیمان بگ کلهر جد ذوالفقارخان کلهر-طایفه اسماعیل خان اجودانی و الهیار خان کله جوبی و .... ] کە بە عنوان بزرگترین زیر شاخەی کهن و صاحب نام ایل کلهر شناختە می شوند می باشد ، دودمان و نوادگان هر کدام از دیگر برادران هفت برادر کلهر طی قرون گذشته به صورت مکرر جهت تسهیل در امور حکمرانی در کرمانشاهان و دیگر مناطق کلهرنشین از جمله هارون آباد، کرمانشاه ، ماهیدشت، درنه شار، ایوانغرب، سرپل ذهاب ،خانقین ،  و  .... از  زادگاه اصلی خود منطقه گیلانغرب ، کهن پایتخت قوم کورد کلهر تعقیر مکان داده اند و در نهایت امر بیشتر در مناطقی چون اسلام اباد کنونی و کرمانشاه ، خانقین و .... سکنی دائم گزیده اند  .

تمامی تیره ها و روستاهای طایفه گیلانی کلهر به دلیل قدمت یکجانشینی  کهن در این منطقه و عدم کوچ عشایری فصلی ، علاوه بر نسبت های نـسبی ، در طول قرون گذشته، پیچیده ترین پیوند های مکرر سببی نیز در بین طوایف و تیرەهای خود را داشته اند و این امر باعث پیوستگی ، انسجام و گرە خوردەگی عمیق تمامی تیره ها و روستاهای این طایفەی بزرگ و کهن  ایل کلهر از قدیم الیام تا به حال گشته است به  طوری که هر طایفه بار ها دایی طوایف دیگر  و خود نیز بارها خواهر زاده ی  همان طوایف بوده اند .

 

کلیپی از بزرگان و سرداران اجداد ایل کلهر 

 

مقبره اجداد طایفه گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند ایل کلهر و شناسنامه ی سنگ نوشته گیلانغرب

آثار مستند حکاکی شده بر روی سنگ قبور بزرگان  اجداد طایفه ی گیلانی کلهر که تعدادی از آنها توسط محقق و کارشناس تاریخ طایفه ی گیلانی کلهر، آقای اکبر میرزایی شناسایی، کشف، مرحمت و بازسازی شده است، گویای قدمت دیرینه و تمدن این طایفه می باشند.

 دو مزارستان گنبد صوفی بگ گیلانی ( گمه کله جوب عزیزی) و مزارستان میلیل  از قدیم الیام  قبرستان طایفه گیلانی کلهر می بوده اند ،که قبل از دوران صفویه بر روی قبور بزرگان اجداد طایفه گیلانی بنایی به اسم " میل " که از جنس ساروج و سنگ  به صورت کله قندی به ارتفاع سه تا پنج متر بنا  می کرده اند.

 مزارستان  " گمه " از یک گنبد که متعلق به صوفی بگ و هشت میل و مزارستان میلیل از هفت میل که همگی متعلق به سلسله های قبل از صفویان(یعنی تیموریان ، خوارزمشاهیان ، سامانیان ، ساسانیان....)  بوده اند و در سال 1387 توسط میراث فرهنگی ثبت ملی گشته است.

و با شروع  دوران حکومت صفویان و بعد از آنها ،یعنی  زندیه ، قاجاریه و..... مقبره نوادگان و و بزرگان این طایفه به صورت سنگ قبر حکاکی شده   دو  تیکه ، که بر روی سنگ زیرین به رسم الخط عربی چنین نوشته اند (یا الله – یا محمد – یا حسین – اشهد ان لا الله الی لا –اشهد ان محمدا رسول لله – اشهد ان امیرالمومنین ولی الله – آرامگاه جنت المکان مغفور صوفی بگ ولد محمد بگ – من طایفه گیلانی – سنه 877 هجری قمری ) همچنین سنگ قبورهای متعلق به 247 هجری قمری - 451 هجری قمری یعنی 12 قرن گذشته کە تصاویر مهر و جانماز و تسبیه و....  و  بر سنگ عمودی تصاویر وسایل رزمی ، دفاعی و صیادی و سوار کاری که بیشتر تصاویر شمشیر ، گرز ، خنجر ، قلخان(سپر)و اسلحه ، شکار و  ..... که پیاده یا سوار بر اسب در ژست های مختلف حکاکی شده اند.

 

در ذیل به تعدادی از این قبورکه اسم طایفه گیلانی در تواریخ مختلف تا یازده قرن پیش بر روی آنها حکاکی شده  اشاره شده است.

 

 

 

1 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صوفی بـگ ولد محمد بـگ من طایفه گیلانی 877 ه ق جمادی الثانی

2 - آرامگاه جنت المکان مرحوم محمد بـگ  ولد نظر بـگ  من طایفه گیلانی سنەی  ه . ق . 1008

3 -  آرامگاه جنت المکان مرحوم عبداله بگ ولد مراد بگ من طایفه گیلانی بیگزاده سنەی ه ق 1046 (جد طایفه بگزاده سیاهگل ،بگزاده اسلام آباد غرب و بگزاده نسار دیره کدخدا اسد حسینی)

4 - آرامگاه جنت المکان مرحوم علی بگ ولد رضا مراد بگ  من طایفه  گیلانی بساط بگ  سنەی 451  ه . ق .  ( طایفه گیلان گراویان  )

5 - آرامگاه جنت المکان مرحوم کمرخان ولد علیخان من طایفەی  محمد نظر بگ گیلانی  سنەی ه ق 1200 (گرز بلوط کدخدا آزادخان رستمی)
6 - آرامگاه جنت المکان مرحوم صید علی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی سعید بگ سنەی  247. ه ق (شیخ سرخه دین کدخدا داوود قادری)

7 - آرامگاه جنت المکان مرحوم..... محمد بگ من طایفه گیلانی احمد بگ  سنەی 1246  ه ق ( یکی از نوادگان طایفه گورسفید کدخدا نامدار فتاح بگ گیلانی )

8 - ارامگاه مرحوم  کربلای  منصور ولد مرحوم  فتح الله  از طایفه گیلان بەتاریخ 11/1204 (  طایفه بریم بگ گیلانی)

 

 

لازم به ذکر است تواریخ قبور فوق به رسم الخط عربی (هجری قمری ) میباشد که هم اکنون سال 1393ه ش مصادف با 1436 ه ق میباشد.