ذوالفقارخان کلهر_قلعه ذوالفقارخان کلهر

 

 

قلعه_ذوالفقار خان_کلهر 

 

فتح بغداد توسط ایل کلهر و تشکیل #حکومت_کورد_کلهر با تسخیر بغداد توسط ایل کلهر به فرماندهی ذوالفقارخان کلهر در سال ۹۳۰ق/۱۵۲۴ م / مقارن با حکومتهای صفویه و عثمانی ، پس از تسلط بر بخشی از کردستان، لرستان و سپس تمامی عراق عرب اطلاق می‌شود.

در سال ۹۱۴ق/۱۵۰۷م بغداد تحت حکومت شاه اسماعیل صفوی بود، هنگامی که شاه طهماسب یکم مشغول نبرد با ازبک‌ها در خراسان بود امیری کورد (ذولفقارخان کلهر)ضد عمویش ابراهیم خان کلهر حاکم بغداد شورش کرد و فرمانروای بغداد_زاگرس مرکزی و جنوبی[قسمتی جنوبی خاک کوردستان بزرگ] را تصرف کرده و لغو تبعیت خود از شاه اسماعیل با تاسیس حکومت مستقل کورد کلهر اعلام نمود. 

در ابتدا ماجرا اینگونه بود که در نبود اردوی شاهی، مهد علیا تاجلو بیگم نامادری شاه از نافرمانی قزلباشها و ادامه حکومت فرزندش احساس خطر می‌کرد. بنابر این از ابراهیم خان کلهر حاکم بغداد درخواست کرد که نزد او حاضر شود. ابراهیم خان با ۵ هزار تن به طرف قم نزد تاجلو بیگم به راه افتاد که در ماهیدشت در کمین برادر زاده اش ذوالفقارخان کلهر مواجه گردید و شکست خورد.

شاه طهماسب صفوی با هماهنگی دولت عثمانی همچنین با خیانت جمعی از سران کورد و نزدیکان ذوالفقارخان در سال ۹۳۶ق/۱۵۳۰م به به بغداد حمله و با کشته شدن ذوالفقارخان و شکست سپاهش، حکومت مستقل کورد کلهر نیز منحل گردید. 

 

سلیمان بیگ کلهر جد ذوالفقارشاه یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر (گیلانی الاصل ) و از اجداد دو #تیره ی  1- لرینی_ خاندان اسماعیل خان آجودانی ملقب به نایب السلطنه که مدتی معاون شازده عمادالدوله در کرمانشاهان بوده اند 2- تیره الهیارخان کلهر  پدر حاج ابراهیم خان و مراد بیگ کله جوبی اسلام آباد کنونی که شخص الهیارخان داماد زکی خان زند برادر کریمخان زند بوده می  باشد.

ثبث تصویر توسط عکاس ناصرالدین شاه قاجار حین سفر به عتبات عالیات در سال 1250 هجری شمسی. 

تصاویر بزرگان _ سرداران و مشاهیر ایل کلهر

 

قبور باستانی اجداد هفت برادر کلهر _ هفت طایفه اصیل کلهر [1_طایفه گیلانی کلهر 2_ طایفه حاجی زاده گان کلهر 3_ طایفه منصوری کلهر 4_ طایفه زینلخانی کلهر 5_ طایفه کاظم خانی کلهر 6_ طایفه قوچمی کلهر 7_ سلیمان خان کلهر و نوادگانش ذوالفقارخان کلهر  ( طایفه لرینی اسماعیل خان آجودانی کلهر و طایفه کله جوبی الهیارخان کلهراسلام آباد ) ] 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

تصویر تاریخی مصطفی قلی خان ایلخانی کلهر ملقب به مصطفی خان دیوان بیگی، ایلخان کلهر از سال ١١٨٠ الی ١٢١٧ هجری شمسی / فرزند حاج شهبازخان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر موسس مسجد و حمام حاج شهباز خان کلهر در سال ١١۶٨ هجری شمسی در شهر کرمانشاه از طایفه حاجی زاده گان کلهر کرمانشاهی گیلانی الاصل .(ثبث نقاشی ١١٨١ هجری شمسی ) 

شجره نامه اجدادی طایفه حاجیزادگان کلهر از بالا به پایین در ١۵ نسل 👇

1_ شهباز بیگ اول ایل بیگی کلهر / یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر / برادر داراب بگ جد طایفه گیلانی / برادر منصوربگ اول جد طایفه منصوری / جد طایفه زینلخانی / جد طایفه کاظمخانی /جد طایفه قوچمی / جد ذوالفقارخان کلهر (اسماعیل خان اجودانی و الهیارخان کله جوبی... ) 

2_ شهریار بیگ بیگلربیگی

3_ فرامرز خان کلهر

 4_ جهاندار بیگ سلطان کلهر 

5_ جهانگیر بیگ #سالار دیوان 

6 _القاس خان ایل بیگی +اردشیر بیگ کلهر #فتح السلطان 

7_ خسرو بیگ کلهر #دیوان بیگی

8_ فتاح خان ایلخانی کلهر #دیوان مظفر

9_ رستم بیگ بیگلربیگی کلهر _ شاخه شهبازی (شهبازی _ منوچهری _فزونی _ایلخانی پور _... ) + برادرش اسماعیل بیگ یاور ( شاخه یاوری حاجی زاده گان کلهر ) در ادامه فقط شاخه شهبازی قید شده است. 

10_محمدعلی بیگ کلهر 

11_ عبدالله بیگ کلهر( مشاور و سفیر نادر شاه افشار در دولت عثمانی) 

12_منوچهر بیگ بیگلربیگی 

13_حاج شهباز خان کلهر( موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان)

14_مصطفی قلی خان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر از سال ١١٨٠ الی ١٢١٧ هجری شمسی

15_حسین قلی خان کلهر (سلطانی کلهر) شاعر و عارف بزرگ کورد در عهد قاجاریه/تولد ١٢١٢ /وفات ١٢۶۴ هجری شمسی / صاحب بیش از ١٠ جلد کتاب از جمله دیوان سلطانی کرمانشاهی کلهر و دیگر آثارش: قصاید‌السلطانیه، منظومۀ ضیاءالفرقدین؛ بدایع‌الوقایع که سالنامۀ رویدادهای تاریخی از آغاز تا روزگار سلطان‌حسین بایقراست؛ طرزالبیان که ترجمۀ وفیات‌الاعیان ابن خلکان است؛ دیوان غزلیات؛ مناقب حسامیه که زندگی‌نامۀ شاعرانی است که حسام‌السلطنه را مدح گفته‌اند.

 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

تصویر محمود پاشا خان ایلخانی # سردار مظفر # ایلخان و حکمران  کرمانشاهان و ایل بزرگ کلهر 1217 هجری شمسی _ فرزند محمدخان سالار سلطان و نوه حاج منوچهر خان بیگلربیگی کلهر _ برادر زاده حاج شهباز خان گیلانی کلهر ایلخان بزرگ کلهر و حکمران کرمانشاهان، موسس مسجد و حمام حاج شهباز خان کلهر در سال 1168 ه ش در شهر کرمانشاه _[ شاخه هفت برادر کلهر _ طایفه حاجی زاده گان کلهر] 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

حاج محمدصالح خان کلهر # موید الوزرا  # اولین نماینده مجلس شورای ملی ایران مردم کرمانشاهان در سال 1285 هجری شمسی  _ ملاقات با جمعی از سران ایلات و طوایف کرمانشاهان _ داوود خان ایلخانی کلهر _ جوانمیرخان _ حسین خان ایلخانی سنجابی _ علیقلی خان یاور کلهر _ سناتور فتح الله خان نصیرالدیوان حاجیزاده کلهر نماینده چهار دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1290الی 1314 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

ملاقات سران ایل بزرگ کلهر و حکمران کرمانشاهان با ناصرالدین شاه قاجار و میرزا اتابک وزیر قاجار 1_ محمد علی خان اول کلهر [صمصام الدوله ] ایلخان و حکمران کرمانشاهان 2_ محمد حسین خان سرتیپ کلهر  3_ علیمراد خان احتشام الممالک 4 _ محمدحسن خان سرتیپ [حسام الملک ] 5_ زین‌العابدین خان سرتیپ کلهر [حسام لشکر ] _ 6 _ محمد رضا خان ظهیر الملک زنگنه _ دروازه دولاب تهران سال 1248  هجری شمسی. 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

فرخ خان ایلخانی ملقب به [میر پنج] ایلخان وقت کلهر در سال ١٢٧۵ الی ١٢٨٠ /همچنین حکمران و استاندار کرمانشاهان و نایب سلطنه سالار دوله در غرب کشور در سال ١٢٩٠ الی ١٢٩١ ه. ش _کلانتر شهر کرمانشاه در دهه های ١٢۴٠الی ١٢۶٠ه.ش/فرزند محمود پاشا خان ایلخانی ملقب به سردار مظفر، ایلخان کلهر در سال ١٢١٧ هجری شمسی 

شجره نامه اجدادی ١٩ نسل از طایفه حاجی زادگان کلهر کرماشانی 👇

1_ شهباز بیگ اول # ایل_بیگی_کلهر / یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر[گیلانی الاصل] / برادر داراب بگ جد طایفه گیلانی / برادر منصور بگ اول جد طایفه منصوری / جد طایفه زینلخانی / جد طایفه کاظمخانی /جد طایفه قوچمی / جد ذوالفقارخان کلهر جد خاندان اسماعیل خان اجودانی _خاندان الهیارخان کله جوبی) 

2_ شهریار بیگ بیگلربیگی 

3_ فرامرز بیگ #سالار_ لشکر

 4_ جهاندار بیگ #سالار_سلطان 

5_ جهانگیر بیگ #سالار_ دیوان 

6 _ اردشیر بیگ کلهر #فتح_السلطان 

7_ خسرو بیگ کلهر #دیوان_بیگی 

8_ فتاح خان ایلخانی کلهر #دیوان_مظفر 

9_ رستم بیگ بیگلر بیگی _ شاخه شهبازی (شهبازی _ منوچهری _فزونی _ایلخانی پور _...) + برادرش اسماعیل بیگ یاور اول ( شاخه یاوری حاجی زاده گان کلهر) در ادامه فقط شاخه شهبازی قید شده است. 

10_محمدعلی بیگ کلهر 

11_ عبدالله بیگ کلهر(سفیر افشاریه در دولت عثمانی) 

12_منوچهر بیگ #بیگلربیگی

13_ حاج محمد خان برادر حاج شهباز خان ایلخانی و دیوان بیگی کلهر( موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان در شهر کرمانشاه سال ١١۶٨ ه.ش)

14_محمودپاشا خان ایلخانی کلهر در سال ١٢١٧ سردار مظفر 

15_فرخ خان ایلخانی (میرپنج)

16_محمود پاشاخان دوم ایلخانی(سردار مظفر) 

17_عزت اله خان ایلخانی نماینده دو دوره مجلس شورای ملی دوره پهلوی از سال ١٣۴۶ الی ١٣۵۴ _ بیش از یک دهه فرماندار پاوه و اورامانات دوره پهلوی و شهردار کرمانشاه در سال 1340 ه. ش

18_دکتر فرامرز خان ایلخانی پور ساکن المان

19_ سناتور دانیال ایلخانی پور نماینده سه دوره مجلس ایالت هامبورگ آلمان.. 

 

 

____________________________________________________________________________________________________________

 

جمعی از بزرگان و سران حکومتی کرمانشاهان _ خاندان یاوری حاجی زاده گان کلهر _ غلامرضا خان یاور کلهر _ از نوادگان ایلخانان بزرگ کلهر اسماعیل خان یاور کلهر _  مهدیخان یاور ایلخانان و حاکمرانان کرمانشاهان در دوران سلسه صفویه. 

___________________________________________________________________________________________________________

 

تصویر تاریخی حاج محمد صالح خان[ موید الوزرا] از طایفه حاجی زاده گان کلهر ، اولین نماینده استان کرمانشاهان در مجلس شورای ملی ایران دوره های اول و دوم در سال 1285 الی 1290هجری شمسی و جمعی از فرزندان ایشان :

_ حاج اسدالله خان فزونی[ امیر الممتاز کلهر ] اولین شهردار کرمانشاه در سال 1305 هجری شمسی

_ لطف الله خان فزونی کلهر [ شهاب السلطان] 

_ فتح الله خان [ نصیرالدیوان ] حاجی زاده کلهر نماینده مجلس شورای ملی استان کرمانشاه در دوره های چهارم 1300الی 1302 و دوره های هشتم، نهم و دهم از سال 1309 الی 1316 هجری شمسی

_ عبدالله خان فزونی کلهر [سالار مؤید] 

_ نصرالله خان فزونی کلهر [مؤید السلطنه] 

_ علی خان حاجی زاده کلهر [ یوز باشی کلهر ] 

 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

محمود پاشا خان ایلخانی کلهر # سردار مظفر # نوه منوچهر بگ بیگلر بیگی کلهر و برادر زاده حاج شهباز خان کلهر  از امیرزاده گان طایفه حاجی زاده گان کلهر _ شاخه هفت برادر ایل کلهر 

_____________________________________________________

 

 

 

میرزا فتح الله خان فزونی حاجی زاده کلهر [نصیرالدیوان ] نماینده مجلس شورای ملی ایران در دوره های( 4 _8_9_10) مصادف با سال های 1300 الی 1316 هجری شمسی _ فرزند حاج محمدصالح خان حاجی زاده کلهر ملقب به[ موید الوزاره]  اولین نماینده مجلس شورای ملی ایران در سال  1385 هجری شمسی استان کرمانشاهان _ از نوادگان منوچهر خان ایلخانی و بیگلربیگی کلهر [طایفه حاجی زاده گان کلهر از شاخه هفت برادر کلهر] 

 

 

 

 

 

_____________________________________________________

 

 

عبد الله خان فزونی حاجی زاده کلهر ملقب به [سالار مؤید ]  و دو نفر از بزرگان طایفه حاجی زاده گان کلهر _ فرزند حاج محمدصالح خان حاجی زاده کلهر ملقب به( موید الوزاره) نماینده اولین دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1285 هجری _ از نوادگان ایلخانان بزرگ کلهر، منوچهر خان ایلخانی و بیگلربیگی کلهر و حاج شهباز خان کلهر 

 

 

____________________________________________________

 

 

امیر زاده کلهر اسدالله خان فزونی حاجی زاده کلهر [ امیر ممتاز ] اولین شهردار شهر کرمانشاه در سال 1305 هجری شمسی _

فرزند مؤید الوزاره حاج محمد صالح خان کلهر اولین نماینده مجلس شورای ملی  ایران در سال 1285 هجری شمسی _ و برادر فتح الله خان نصیرالدیوان نماینده 4 دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1300الی 1316 هجری شمسی .[ طاایفه حاجی زاده گان کلهر از شاخه هفت برادر کلهر ]

 

 

 

 

داوود خان امیر اعظم کلهر، سلیمان خان امیر معظم کلهر ، عباس خان امیر مخصوص کلهر

 

 

#داوود خان امیر اعظم کلهر# فرزند عباس اسدبگ ، که ایشان نیز نوه  عبدالمحمد جد تیره ی عبدالمحمدی کلهر که از قدیم الایام یکی تیره های صاحب نام گیلانغرب و کلهر بوده اند، می باشد.

داوود خان به همراه پدرش عباس اسد بگ پس از چندین دهه جنگ و گریز در منطقه گرمسیری ویژنان گیلانغرب و یاغی شدن آنها در دوره آخرین ایلخانان طایفه حاجی زاده گان کلهر در نهایت در اقدامی طرح از میان برداشتن زین‌العابدین خان ایلخانی، به واسطه صلح و طبعیت از حکومت او در غالب یک ملاقات و دادن پیشکش به ایلخان حین کوچ ایل کلهر از مسیر قشلاق به ییلاق را ریختند و زین‌العابدین خان حسام الممالک ایلخانی کلهر به قتل رسانیدند، داوودخان و پدرش پس از به قتل رسانیدن زین‌العابدین خان ایلخانی چندین سال مجبور به ترک ایران و اقامت در خاک عراق کنونی(ترساق) شدند که بعدها با وساطت والی پشت کوه نزد اقبال الدوله نماینده مظفرالدین شاه قاجار در غرب کشور، جهت اخذ رضایت از محمدحسن خان ایلخانی  کلهر حاجی زاده برادر زین‌العابدین خان حسام الملک اقدام نمودند، که ایشان نیز به ازای بخشش و بازگشت و نصب داوودخان به عنوان کلانتر طایفه خالدی به جای صیدمحمد سلیم که عباس اسدبگ  پدر داوودخان کلهر در چندین دهه به جهت کسب این جایگاه دست به جنگ و ستیزهای متعددی در میان طایفه خالدی زده بود، شروط تحویل و اعدام پدرش عباس اسدبگ قاتل زین‌العابدین خان ایلخانی و همچنین سازش و جلوگیری از نزاع و هرج و مرج در بین طوایف ایل کلهر را تایین نمود.

با منصوب شدن داوودخان به کلانتری طایفه خالدی ایشان به تدریج راه سرکوب یا مصالحه با دیگر کلانتران طوایف ایل کلهر را در پیش گرفتند که با سرکوب و کشته شدن اکبرخان خمان گیلانی و اکبرخان سیاه سیاه و همچنین مصالحه با دیگر کلانتران کلهر از جمله قادر موسی بگ خان گیلانی، نعمت اله خان شیانی، امین اله خان ناصری منصوری و فرج اله خان منیشی، توانست جایگاه خود را در ایل کلهر  مستحکم و از مدعیان اصلی کسب مقام ایلخانی در مقابل ایلخانان و حکمرانان طایفه حاجی زادگان کلهر به حساب آید.

در نهایت پس از چندین سال کشمکش با مغلوب شدن محمدعلی خان دوم( طایفه حاجیزاده گان کلهر ) ایلخان و حاکم وقت کرمانشاه، داوودخان کلهر موفق به اخذ قانونی مقام ریاست و ایلخانی کلهر در سال 1320 هجری قمری[1281ه.ش] از دولت مرکزی گردید و با این انتصاب دوران قدرت ایلخانان و حکمرانان طایفه حاجی زادگان کرمانشاهی  و شاخه هفت برادر  ایل کلهر پس از چندین قرن حکمرانی بر تمام مناطق کلهرنشین و کرمانشاهان به تدریج تضعیف گردید. 

از داوود خان امیر اعظم به عنوان یکی از مقتدرترین ایلخانان کلهر همچون ذوالفقار شاه کلهر ، منوچهر خان بیگلربیگی ، مایخان یاور ایلخانی حاجیزاده ، اسماعیل خان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر حاجیزاده و حاج شهباز خان کلهر حاجیزاده در کتوب مختلف سخن به میان آمده است. 

از فتوحات، مبارزات و سیاست های ایشان می توان به موارد ذیل اشاره کرد: 

1_ شکست سنگین والی پشت کوه #ایلام#غلام حسین خان ابوالقداره و باز پس ستاندن منطقه ایوان و الحاق همیشگی آن به خاک کلهر

2_ سرکوب و یا مصالحه با تمامی ایلات و طوایف کرمانشاه و ایجاد اتحاد و همبستگی آنها 

3_ سرکوب و شکست تاریخی قوای دولتی و ایل سنجابی با تنها دو هزار جنگجو در برابر لشکر پنج هزار نفری آنها و به غنیمت گرفتن توپخانه و تجهیزات نظامی دولتی در نزدیک کاروانسرای مای دشت 

4_پیروزی در جنگ نهاوند و شکست سنگین سالار الدوله برادر شاه قاجار

5_تصرف همدان و گردن زدن حاکم آنجا به دلیل نافرمانی از ایل کلهر

6_لشکر کشی جهت تصرف تهران در دوران مشروطیت و جنگ تاریخی نوبران، همچنین جنگ صحنه که درنهایت شکست ایل کلهر و کشته شدن داوودخان و فرزندش جوانمیرخان در برابر قوای سه گانه و متحد[1_دولتی به فرماندهی رضا خان میرپنج 2_ بختیاری به فرماندهی سردار اسعد بختیاری 3_ آذری به فرماندهی ستارخان و باقرخان] را در پی داشت. 

بعد از مرگ داوود خان امیر اعظم کلهر # در جنگ صحنه در سال 1291 هجری شمسی فرزندش # سلیمان خان امیر معظم# به مقام ایل بیگی کلهر رسید و بعد از مرگ سلیمان خان در سال 1301 هجری شمسی برادرزاده اش #عباسخان امیرمخصوص# فرزند جوانمیرخان پسر ارشد داوود خان به این مقام نائل گردید.

عباس خان نماینده سه دوره استان کرمانشاه در مجلس شورای ملی [دوره های چهارده_ پانزده_ شانزده 1322الی 1330 ه. ش] بوده است که سرانجام با توطعه رضا شاه پهلوی در حین ماموریت در پاریس به قتل می رسد و با مرگ عباسخان امیر مخصوص ، گیلانغرب پایتخت کهن ایل کلهر برای آخرین سردار نامی و ایلخان کلهر به سوگ و ماتم همیشگی نشست .

 

اشعاری در وصف داوود خان کلهر از شاعر بزرگ کورد زنده یاد اقامحمد یزدانی گیلانی کلهر. 

له تهران  ئەو  خوار  داوت خەوێ  شاه بیو

سردار  نترس  کلهر  سپاه  بیو /

ها  کو  عدالت  تخت  شرعید

کووه   سڵمو تور  اسکندرید /

تواسی تهران بگرێ  بسنێ  تخت زر

شش دانگ  بیدو  ژیر شمشیر شش  پر/

شادی  له  موقع ، چیو نیو  بر قرار

داوت شاهنشایو له تیران ئەو خوار/

له جنگ صحنه اقبال  دا  شکست

جور  روسم دستان￶￵. له گورده ی فره س/

خودا  قواڵەێ  وطن  دا  ئەو  دەس 

جور  خرمان گوڵ نەخش زمین  بەس 

 

 

 

 

______________________________________________________

______________________________________________________

 

 # ساختار و تقسیمات قومی / اجتماعی در ایل کلهر #

در راس هرم  ایل می باشد که از بالا به پایین به واحد های کوچکتر تجزیه می شود. 

1_ # ایل # هر ایل که از چند طایفه تشکیل شده است.

مانند [ ایل _ کلهر] 

2_# طایفه # هر طایفه از چند تیره تشکیل شده است.

مانند : [ طایفه _ خالدی ]

3_# تیره #  هر تیره از چند خل یا تخماره  تشکیل شده است.

مانند : [ تیره _ روتوند] 

4_ # خل یا تخماره # هر خل یا تخمه از چند بنه مال تشکیل شده است. مانند : [خل یا تخماره _ محمد ولی اردشیری ] 

5_#بنه مال# هر بنه مال از چند خانواده تشکیل شده.

مانند :[ بنه مال _ کدخدا الفت اردشیری ]

7_#خانواده # کوچکترین نهاد ایلی که متشکل از چند نفر می‌باشد. مانند : [خانواده _ حیدرخان اردشیری ] 

_____________________________________________________

_____________________________________________________

#ساختار تشکیلات سیاسی در ایل کلهر و کرمانشاهان #

 

[ ایلخان _ ایل بیگی _کلانتر _ کدخدا ] 

1_# ایلخان # = رئیس هر ایل که لقب ایل بیگی را دارا  بوده است و اگر جایگاه و جمعیت ایلش نسبت به دیگر ایلات و طوایف استان ارشد و برتر بوده باشد لقب و جایگاه ایلخانی را نیز کسب می نموده اند ، این مقام در کرمانشاهان فقط مخصوص ریس(ایلخان) ایل کلهر بوده که در اکثر دورانها ایلخان کلهر حکمران و قدرت بلامنازع کرمانشاهان نیز بوده است. مانند حاج منوچهر خان بیگلربیگی حاجیزاده ، حاج شهباز خان حاجی زاده ایلخانی کلهر، مصطفی قلی خان دیوان بیگی، اسماعیل خان ایلخانی ، مهدی خان ایلخانی، محمد علی خان اول و دوم ایلخانی، محمود پاشاه خان ایلخانی، محمدحسن خان دیوان بیگی، داوودخان امیر اعظم و.. 

2_ # ایل بیگی یا ریس العشایری # = به شخصی که فقط ریاست ایل خود را بر عهده داشته و همزمان ایلخان ایلات دیگر و حکمران کرمانشاهان نبوده است را ایل بیگی گویند.

3_#کلانتر# = بزرگ طایفه و مسول اجرای امور مالیاتی و دولتی در طایفه را که توسط ایلخان یا ایل بیگی ابلاغ میشود را کلانتر می گفتند که پست کلانتری نیز توسط ایلخان تایین می‌گردید.مانند اکبرخان خمان گیلانی کلانتر طایفه گیلانی در دشت دیره و قیطول و مرجان خمان _ قادرخان موسی بگ گیلانی کلانتر طایفه گیلانی در دشت گیلان _ باقرخان شیانی کلانتر شیان، اکبرخان سیاه سیاه کلانتر طایفه سیاه سیاه در چله و راوند ، فرج الله خان منیشی کلانتر طایفه منیسی در کفراور ، صیدمحمد سلیم کلانتر طایفه خالدی در گواور و ویژنان، امین اله خان ناصری کلانتر طایفه منصوری ... 

4_ #کدخدا  # پایین سطح سیاسی ایلی مقام کدخدا میباشد که به وسیله کلانتر طایفه معرفی و توسط ایلخان یا ایل بیگی تایید میگردید، کدخدا نماینده ایلخان و کلانتر طایفه در تیره یا روستای مورد نظر بوده است . مانند کدخدا الفت اردشیری کدخدای تیره روتوند خالدی کلهر، کدخدا شهباز کدخدای تیره علیرضاوندی ، کدخدا کریم شیربگ بگزاده کدخدای تیره بیگزاده گیلانی کلهر ، کدخدا ناصر کیانی کدخدای تیره پیرگه خالدی کلهر.. 

______________________________________________________

______________________________________________________

 

#سلیمان خان امیر اعظم کلهر  فرزند داوودخان کلهر #

 

 

 

#عباس خان امیر مخصوص کلهر# فرزند جوانمیرخان  و نوه داوودخان امیر اعظم _ نماینده مجلس شورای ملی استان کرمانشاه در  سه دوره _ دوره های چهارهم _ پانزدهم _ شانزدهم از سال 1322 تا 1330هجری شمسی. ایشان از چهره های کم نظیر قوم کورد ، ایل کلهر و ایران بوده اند.

زندگی نامه میرزا محمدرضا کلهر ، تیره شیەرگ /طایفه کهن گیلانی کلهر

 

 

 

میرزا محمدرضا فرزند محمد رحیم بیگ در سال 1245هجری قمری یعنی 1208 هجری شمسی در شهرستان گیلانغرب از توابع استان کرمانشاه دیده به جهان گشود ، جد ایشان شخصی به نام " شیەرگ " که مؤسس  تیره شیەرگ از طایفه کهن گیلانی کلهر می باشد ، پدرش از سرداران سواره فوج کلهر و برادرش نوروز علی بیگ در میان ایل از قائم مقامان بود.

 

ایام نوجوانی رضا بیگ به مقتضای ایلی و خانوادگی به آموختن فنون رزم، تیراندازی وسواری گذشت ومردی قوی‌هیکل وخوش‌بنیه شد، اما دریکی ازدرگیری های ایل زخمی برداشت که تا اواخر عمر باعث کم شنوایی او شد.

 

رضابیگ به سبب میل و قریحه شخصی واستعداد ذاتی و رغبتی که به مشق خط داشت و تاحدی نیز این هنر را نزد هنرمندان ایل آموخته بود، به تهران هجرت کرد ونزد میرزامحمد خوانساری به شاگردی ومشق پرداخت.

 

آنجابودکه رضابیگ به میرزا رضا معروف شد.پس از درگذشت استاد، میرزا رضا ازروی خطوط "میرعماد"مشق می کرد؛ چنان که گویند برای این کار به اصفهان رفت تا ازروی کتیبه معروف میرعماددر تکیه میرفندرسکی مشق کند.

 

میرزا چون در خط نستعلیق شهرت یافت، ناصرالدین شاه قاجارکه به تشویق هنرمندان تمایل داشت، وی را احضارکرد و گاهی نیز نزد او تعلیم می گرفت.

 

همچنین ناصرالدین شاه از میرزا خواست تا دروزارت انطباعات به کارکتابت مشغول شود،اما از آنجا که وی مردی آزادمنش بود، نپذیرفت و در خواست شاه را که غیرمستقیم چندین بار از طریق رجالش بیان می شد رد کرد وفقط هنگامی که اعتمادالسلطنه (وزیرانطباعات) کتابتی را به وی ارجاع می‌داد، می‌پذیرفت وبه حق‌الکتابه آن قانع بود.

 

میرزا تنها یک بار حاضر شد دردستگاه دولتی شغلی داشته باشد وآن هنگامی بود که ناصرالدین شاه به سفردوم خودبه خراسان می‌رفت، میرزاهم که شوق زیارت آستان امام رضا(ع)راداشت پذیرفت تاباآنها همراه شود.

 

او در طول این سفرروزنامه"وقایع اردوی همایونی"وهمچنین روزنامه"وقایع اتفاقیه"راکتابت وباوسایلی که همراه داشت به چاپ سنگی نشرمی کرد.

 

میرزا علاوه بر آزادمنشی، مردی درویش منش وبی اعتنابه مال ومنال دنیا بودوزندگی بسیارساده‌ای داشت.

 

به گفته عبدالله مستوفی درآمدمیرزا از تعلیم چند شاگرد که به مجلس او می‌آمده اند و چند شاگرد دیگر که خودمیرزا به خانه آنها می‌رفته وچاپ نویسی تامین می‌شده که به ندرت در ماه 20 تومان بوده است.

 

میرزا برای مشق کردنش خود را محصور وضعیت نمی‌کرد - چنان که می‌دانیم، خوشنویسان معمولاً برای آفریدن آثار خود، وضعیت و فضای خاصی اختیار می‌کنند؛ مثلاً حتماً با اسباب و وسایل مخصوص خود کار می‌کنند و در مکانی مانوس می نشینند؛ به گونه‌ای که اگر این شرایط نباشد، خوشنویس نیز دچار مشکل می‌شود - در واقع میرزا در هر وضعیتی حتی در سفرو با مرکب غلیظ چاپ به هنر آفرینی می‌پرداخت.

 

مرکز قلم میرزادر نستعلیق، در کتابت و مشقی بوده است. او در نوشتن، آن قدر قدرت داشت که تمام کلمه را بدون براشتن قلم از روی کاغذ می‌نوشت که در چاپ‌نویسی این کار لازم بوده است.

 

البته او شکسته نستعلیق و تعلیق را نیز خوب می‌نوشته است؛ اما گویا ابهت کلمات و قواعد نستعلیق باعث شده که او زیاد به شکسته نویسی نپردازد.

 

از میرزا چلیپا کمتر دیده شده و آثاری که رقم صریح او را داشته باشد نیز کم است. این شاید که به سبب طبع بلند وی بوده که قطعه یا سیاه مشقی که رقم داشته باشد، از او موجود نیست و تنها اثر او که رقم دارد یک نسخه "فیض الدموع" است.

 

میرزا به شعر و شاعری نیز علاقه داشته و معانی شعر را خوب می فهمیده است. او شعر نیز می‌گفته و معروف است که هزار و پانصد بیت شعر دارد.

 

یکی از مهمترین تحولات زمان قاجار، ورود صنعت چاپ سنگی به کشور بود که تاثیر بسیاری زیادی بر جامعه فرهنگی آن زمان گذاشت و قدم‌های نخست تبدیل جامعه سنتی ایران به جامعه‌ای صنعتی با ورود این صنعت برداشته شد.

 

در واقع، متحول شدن سطح فرهنگی کشور، پیدایش مدارس جدید و این که کتاب و کتابت باید در دسترس همگان قرار می‌گرفت و همچنین چاپ و چاپ نویسی روزنامه و مطبوعات عواملی بودند که نیاز جامعه را به صنعت چاپ کاملاً نشان می‌دادند.

 

در این شرایط، خوشنویس ناچار بود که به تندی کار کتابت را برای چاپ (مثلاً روزنامه) آماده سازد.

 

در این شرایط بود که میرزا رضا کلهر به عنوان بزرگترین نوآوردر خط نستعلیق به همراهی با صنعت چاپ قدم برداشت.

 

میرزا به تغییراتی اساسی در خوشنویسی دست زد تا بتواند در زمان کم و با سرعت، کار کتابت را انجام داده، برای چاپ آماده کند.

 

در واقع، تغییرات او در خوشنویسی باعث پیدایش مکتبی جدید شد که بعدها با نام خودش یعنی "مکتب کلهری" شهرت یافت.

 

تغییراتی که میرزا در خط به وجود آورد، زاده دو عامل مهم بود: یکی سرعت و دیگری شرایط چاپ نویسی.

 

میرزا باید در مدت کمی با مرکب به اصطلاح لجن چاپ که بسیار غلیظ و چسبناک بود بر روی کاغذهای چاپ کتابت می‌کرد.

 

شاگرد پذیری میرزا رضا کلهر بسیار مشکل بوده است؛ یعنی به انتخاب خودش، آن هم با اصرار و التماس شاگردی را می‌پذیرفت.

 

از میان شاگردان وی، میرزا زین العابدین بن محمد شریفی قزوینی "ملک الخطاطین"، کاتب شهیر آقا سید مرتضی برغانی "میرخانی"، میرزا مرتضی نجم آبادی و سید محمود صدر‌الکتاب را می‌توان نام برد.

 

اما از شاگردان مهم وی که مستقیماً شاگردیش را نکرد محمدحسین سیفی قزوینی، ملقب به "عماد الکتاب" است.

 

مرحوم عماد الکتاب با ذره بین بسیار بزرگی، خطوط و الگوها و برش‌های میرزا را بزرگ کرده، روی آن کار می کرد.

 

میرزا رضا کلهر در وبای عام تهران در روز جمعه بیست و نهم مرداد ماه 1291 درگذشت و در تهران به خاک سپرده شد.

# تیره شیرگ #طایفه گیلانی کلهر #

 

 

طایفه باستانی گیلانی کلهر ، قدمت ، جمعیت ، زیستگاه و موقعیت جغرافیایی " میلکان کلهر "

فرزندان و نوادگان مای بگزاد کلهر (شاخه هفت برادر کلهر ) حاکم قلعه و شهر باستانی مای بگزادان /بهزادان/ کاخ کسرای سراب گیلان کلهر 

 

🔹مقبره حکاکی شده اجداد طایفه باستانی گیلانی کلهر ، کهن ترین اسناد مستند اجداد بزرگترین ایل کورد ( کــەڵــهـوڕ ) و شناسنامه سنگ نوشته شهرستان گیلانغرب از قدیم الیام به همین نام (گیەڵان = gyallan)

 

🔹طایفەی گیلانی کلهر یکی از طوایف بزرگ ، شناسنامه دار و اصیل  کورد که از بنیان گذاران اصلی ایل کلهر می باشند ، از دیرباز به صورت  بومی ، مستقل  و یکجانشین (بنیش) به عنوان " قدیمی ترین " ساکنان دشت گیلانغرب (گیەڵان = Gyallan) با  یای " ی "  نسبت ، منسوب به منطقەی گیەڵان (گیەڵانی) ، به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده اند  و قدمت مستند حکاکی شده بر روی  سنگ قبور اجداد این طایفه که اسم " طایفه گیلانی " به صورت سنگ نوشته در دوره های تاریخی مختلف از جمله : 247 هجری قمری _ 451  هجری قمری و جمادی الثانی 877  هجری قمری یعنی از 12 قرن پیش از تواریخ 1151_ 960  و 552 سال قبل مصادف با  حکومت های طاهریان ، علویان ، سامانیان ، غزنویان ، ایلخانیان ، تیموریان ، صفویان  و افشاریه، زندیه، قاجاریه  می باشند .

  همچنین با توجه  به " بناهای ساروجی"  کله قندی شکل  که در گذشته به ارتفاع  3 تا 5  متر بر روی  قبور بزرگان و سرداران اجداد طایفه گیلانی  کلهر به  اسم   " مـیل "  احداث  گردیده است ، که  قدمت بعضی از این بناها  تا  بیش از "هجده  قرن"  یعنی تا  دوران ساسانیان و به قبل از اسلام بر می گردد ، دال  به  قدمت  دیرینه  و تمدن غنی  طایفه باستانی گیلانی کلهر از قدیم الیام  در این دشت  می باشند.

 

 وسعت جغرافیایی طایفه گیلانی کلهر از روستای سرخه میری قدیم (مرحوم کدخدا جمعه جعفری سیوەرەمەیل) تا روستاهای مرجان (قیطول مرجان - مرجان گمار - مرجان بابامراد) و پایین دست آنها در دشت گیلان و همچنین روستاهای قدیمی و کهن " دشت دیــره "  در غالب " ۲۴ " تیرەی  قدیمی امتداد دارند  که در مجموع جمعیتی به تقریب  بیش از " ۵۰۰۰ " خانوار در شهرستان گیلانغرب و استان کرمانشاه و عراق را تشکیل می دهند که در حال حاضر از این تعداد حدودا " ۲۰۰۰ " خانوار در روستاهای دشت گیلان و دشت دیره به صوررت مستقل و یکجانشین سکنی دارند که تقریبا مالک بیش از " ۷۵ درصد " از املاک کشاورزی و مراتع دشت گیلان و دیره  می باشند و حدودا جمعیتی بیش از  ۱۵۰۰ " خانوار نیز به صورت شهرنشینی در شهر "گیلانغرب" ، و بیش از " ۱۵۰۰ خانوار در شهرهای سرپل ذهاب ، اسلام آباد غرب ، کرمانشاه ، خانقین ، مندلی ، قصر شیرین ، کرکوک ،بغداد و..در قرون گذشته ساکن شده اند.

 

بیشترین جمعیت طایفه گیلانی کلهر خارج از مناطق کورد نشین ایران و عراق ، در استان های

۱_ کوچ  کرمان شهرستان های جیرفت ، بم ،سیرجان ،بافت و.. که به کوچ اوایل عهد صفویه و سردار عالی بگ گیلانی کلهر ، کورد علی بگ گیلانی کلهر

۲_ کوچ به خراسان ، شهرهای اسفراین،  بجنورد ، سملقان،  شیروان ، باجگیران و.. کوچ عهد شاه اسماعیل اول و امرای گیلانی کلهر در خراسان و تاسیس قلعه امیر ولی بیگ گیلانی و فرزندش امیر نظام الدین بگ گیلانی کلهر و امیر شمس الدین بیگ گیلانی کلهر ، امیر قباد بگ گیلانی کلهر،  لطف علی خان گیلانی کلهر،  سردار خدو گیلانی و..امرای کورد گیلانی کلهر قلعه تاریخی گیلانه شهرستان شیروان خراسان در پنج قرن اخیر را تشکیل داده و در حال حاضر در قالب۱۲ طایفه در شهرستانهای کورد نشین خراسان با جمعیت تقریبی ۱۵ هزار خانوار به نام طایفه گیلانی کلهر و عناوین وابسته، چون باجگیران گیلانی،  کوم گیلانی ، گیلانلو ، کیلانلو ، گیلی ، گیلانه ، گیلیانه و.. کلهر گیلانی ، پالوان لو گیلانی ، و... ساکن هستند.

 

جمعیت طایفه گیلانی کلهر در استان کرمان نیز حدود ۱۵ هزار خانوار که بیشترین جمعیت آنها طایفه بزرگ گیلانی کلهر ساکن شهرستان جیرفت با حدود ۱۰‌ هزار خانوار را تشکیل می دهند ، طایفه گیلانی کلهر ساکن سیرجان و بافت و بم نیز مجموعا حدود ۵ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که در هر چهار شهرستان ذکر شده ی استان کرمان طایفه گیلانی کلهر از چند قرن گذشته به عنوان طایفه مستقل و دارای هویت و تاریخی پرافتخار میباشد. قلعه کورد علی بگ گیلانی کلهر شهرستان سیرجان ، قلعه ناصر خان و مرادخان گیلانی کلهر در منطقه گور شهرستان جیرفت و.. نمونه هایی از آثار ماندگار حکام و سرداران طایفه گیلانی کلهر بر دیار کرمان از عهد صفویه تا قاجاریه می باشد.( کتب تاریخی از جمله جیرفت در گذر تاریت استاد اصغرگیلانی پور ، شجرهنتمب تاریخیتا عهدصفویه سردار عالی بگ گیلانی کلهر و تست تبارشناسی ژنتیک آقای گیلانی و..)

۳_ کوچ به شمال منطقه کورد کوی امروزی در عهد نادرشاه افشار،  همراه طوایف عقیلی،  الوندی کلهر ، کیا ، گوران و.. طایفه گیلانی کلهر در شهرستان امروزی کردکوی در قالب ۱۲ تیره جمعیتی حدود ۳ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند که فامیلی اکثر آنها گیلانی می باشد ، نظر بگ گیلانی کلهر از سرداران عهد افشاریه و یکی اجداد طایفه گیلانی کلهر ساکن کردکوی گلستان است .

(اسناد کتب تاریخی و تست تبارشناسی ژنتیک و شجره نامه های اجدادی)

مردمان طایفه گیلانی کلهر استان کرمان با فامیلی های گیلانی ، کورد گیلانی،  کلهر زاده ، گیلانی زاده ، کوردستانی ، گیلانی پور ، گیلی ، دولت کوردستانی،  کلهری و...شناخته می‌شوند و در مجموع طایفه بزرگ و باستانی گیلانی کلهر ساکن استان کرمان را تشکیل می‌دهند.

 

شایان ذکر است تیره ی " بـیگزاده اسلام آباد غرب" که از نوادگان جانی بگ بیگزاده ￷, پدر وسین بگ بگزاده گیلانی می باشند [ وس بـگ جـهـانـی : بزرگ وقت گیلان کلهر در عهد حکومت نادر شاه افشار ] ، که به د￵نبال مشارکت تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی در کوچ هزاره سیاسی کلهر جهت حمایت از سلسله ای نوپای زندیه در شیراز و  بازگشت دوباره آنها از  شیراز به جغرافیای ایل کلهر ، به دلایلی در اسلام آبادغرب سکنی گزیده اند.

 همچنین خاندان مظفری  طایفه " کـدخدا میرزا محمدخـان مـظفری زواره کوه " از نوادگان محمدبیگ گیلانی / جد تیره های :(1. بــسـاط بــگ گراویان _ 2. شاه نظر بگ گرز بلوط _ 3. بریم بگ گیلانی 4. میرزا محمدخان مظفری ) و برادر صیدبگ گیلانی جد طایفه شیخ سرخه دین کدخدا قادرموسی بگ گیلانی می باشند که حدودا در سال 1315 هجری شمسی به عنوان مشاور و دبیر جهت خدمت در امور دولتی حکومت پهلوی به هارون آباد  نقل مکان کرده اند و بعدها با خریدن املاک منطقه زواره کوه روستای کدخدا محمدخان مظفری را تاسیس نمودند و برای همیشه در شهرستان اسلام اباد سکنی گزیدند، طبق شجره نامەی اجدادی طایفه گیلانی کلهر و اسناد مستند سنگ نوشته موجود، این دو تیره (1_خاندان بیگزاده اسلام آباد 2_خاندان کدخدا میرزا محمدخان مظفری زواره کوه)  از نسل و دودمان " داراب بـگ گیلانی" جد بزرگ طایفه باستانی گیلانی کلهر  می باشند که در منطقه اسلام آباد غرب سکنی گزیده اند .

 

شخص " داراب بگ " گیلانی تنها یکی برادران شاخەی هفت برادر کلهر [ هفت طایفەی اصیل و کهن ایل کلهر که اصالتا گیلانی الاصل و از دودمان شاخه هفت برادر کلهر هستند به شرح زیر است :  1 - داراب بگ جد طایفه گیلانی 2 - شهباز بگ جد طایفه حاجی زادگان/یاوری 3- منصور بگ جد طایفه منصوری = مەسیوری 4 - کاظم بگ جد طایفه کاظم خانی 5 - زینل بگ جد طایفه زینل خانی 6 - قوچم بگ طایفه  قوچمی 7- سلیمان بگ کلهر جد ذوالفقارخان کلهر-طایفه اسماعیل خان اجودانی و الهیار خان کله جوبی و .... ] کە بە عنوان بزرگترین زیر شاخەی کهن و صاحب نام ایل کلهر شناختە می شوند می باشد ، دودمان و نوادگان هر کدام از دیگر برادران هفت برادر کلهر طی قرون گذشته به صورت مکرر جهت تسهیل در امور حکمرانی در کرمانشاهان و دیگر مناطق کلهرنشین از جمله هارون آباد، کرمانشاه ، ماهیدشت، درنه شار، ایوانغرب، سرپل ذهاب ،خانقین ،  و  .... از  زادگاه اصلی خود منطقه گیلانغرب ، کهن پایتخت قوم کورد کلهر تعقیر مکان داده اند و در نهایت امر بیشتر در مناطقی چون اسلام اباد کنونی و کرمانشاه ، خانقین و .... سکنی دائم گزیده اند  .

تمامی تیره ها و روستاهای طایفه گیلانی کلهر به دلیل قدمت یکجانشینی  کهن در این منطقه و عدم کوچ عشایری فصلی ، علاوه بر نسبت های نـسبی ، در طول قرون گذشته، پیچیده ترین پیوند های مکرر سببی نیز در بین طوایف و تیرەهای خود را داشته اند و این امر باعث پیوستگی ، انسجام و گرە خوردەگی عمیق تمامی تیره ها و روستاهای این طایفەی بزرگ و کهن  ایل کلهر از قدیم الیام تا به حال گشته است به  طوری که هر طایفه بار ها دایی طوایف دیگر  و خود نیز بارها خواهر زاده ی  همان طوایف بوده اند .

 

کلیپی از بزرگان و سرداران اجداد ایل کلهر 

 

طایفه باستانی گیلانی کلهر ، وضعیت قومی و نسبی(هفت برادر ایل کلهر _ بنیانگذاران و سرداران ایل کلهر)

 

 

گیلانغرب  یادگار :  # پــاتـوورە  و  پــری #

 

 مای بگزاده حاکم ولایت و قلعه مای بگزادان گیلان کلهر  نیای طایفه باستانی گیلانی کلهر 

 

داراب بگ کلهر جد طایفه گیلانی کلهر  یکی از هفت برادران کلهر، فرزندان و نوادگان مای بگزاده حاکم شهر و قلعه باستانی مای بگزادان در عهد ساسانی در دشت گیلان کلهر می باشند.

 

 هفت طایفه اصیل و قدیمی کلهر که نشات گرفته از هفت برادران کلهر (نوادگان  مای بگزاده : 1_ شهباز بگ اول جد طایفه حاجی زادگان _شهبازی _یاوری 2_داراب بگ جد طایفه گیلانی کلهر 3_زینل بگ جد طایفه زینلخانی4_کاظم بگ جد طایفه کاظمخانی5_ منصور بگ جد طایفه منصوری6_قوچم بگ جد طایفه قوچمی 7_ سلیمان بگ کلهر _ اجداد اسماعیل خان آجودانی طایفه لرینی کلهر و طایفه الهیارخان کله جوبی کلهر اسلام آباد) می باشد تقسیم می‌شوند ، طبق اسناد مستند تاریخی به عنوان کهن ترین و بزرگترین زیر شاخه یبنیانگذار ایل بزرگ کلهر  که قرن ها به طور همزمان بر تمامی مناطق کلهر نشین مستقیم و غیر مستقیم حکومت کرده اند شناخته می شوند ، این  هفت برادر به شرح ذیل می باشند:

 

 

​​​​​

1 - شهبازبگ اول : جد بزرگ طایفه شهبازی حاکم ولایت ماهیدشت کلهر در عهد صفویه  /حاجی زادگان کلهر و یاوری کلهر که به مدت چندین قرن ایلخان و حکمران تمامی مناطق کلهر نشین ایران و عراق کنونی بوده اند ، اصالتا گیلانی الاصل، که نوادگان مای بگزاد گیلانی می باشند که از حدود پنج قرن گذشته به تدریج جهت تسهیل در امور حکمرانی بر تمامی مناطق کلهرنشین و کرمانشاهان ، به پایتخت کهن ایل کلهر منطقه گیلانغرب به دشت ماهیدشت و کرمانشاه تعقیر مکان و در تاسیس شهر کنونی کرمانشاه نقش اساسی داشته و بخشی از آنها در آنجا سکنی دائم گزیده اند ، البته علاوه بر حکمرانی امیران طایفه شهبازی بر ایالت کرمانشاهان قدیم ، همزمان امیر و ایلخان، بیگلربیگی و رئیس عشایر تمامی مناطق کلهرنشین غرب نیز بوده اند و نوادگان و سواران آنها به عنوان ایلخانان کلهر تا سال 1281 هجری شمسی که فرخ خان ایلخانی و محمد علی خان دوم ایلخانی بوده اند همواره عشایر کوچ رو ایل کلهر را در کوچ قشلاق و ییلاق ساماندهی و همراهی کرده اند ،

هم اکنون سند بنچاق زمین های کشاورزی منطقه ی چله ،گواور، گیلانغرب، شیان، قلعه شاهین همچنین دو دانگ از املاک استان کرمانشاه ، تمامی مناطق کلهر نشین در اداره ثبت اسناد کشوری تنها به نام شخص منوچهر بیگ بیگلر بیگی و ایلخانی کلهر پدر حاج شهبازخان ایلخانی کلهر می باشد که مؤسس مسجد و حمام حاج شهبازخان کلهر در سال 1168 هجری شمسی در شهر کرمانشاه در هنگام حکمرانی بر ایل کلهر و ایلخان بودن کرمانشاهان بوده است.

بیشتر مردمان این طایفه درحال حاضر به فامیلی های شهبازی، منوچهری ،ایلخانی پور، محمدی، یاوری ، فزونی، یاراحمدی، امیر یاراحمدی، جوانشیر، فرخ نیا، پویان، صمیمی، حکیم باشی، خسروی .... که اکثرا در شهر کرمانشاه، تهران، لرستان و عداه ای نیز در منطقه شیان در اسلام اباد و همچنین تعداد کثیری نیز ساکن کشورهای اروپایی- آمریکایی از جمله آلمان ، کانادا و آمریکا  می باشند .

از بزرگان صاحب نام  این طایفه از چندین قرن گذشته می توان به شهریار بیگ کلهر، امیر القاس خان کلهر و حاکم ولایت ماهیدشت کلهر در عهد صفویه ، محمود آقا بیگ کلهر حکیم باشی صفویه، عبدالله بگ کلهر سفیر افشاریه در دولت عثمانی، منوچهر بگ بیگلربیگی و ایلخانی کلهر ،حاج شهباز خان ایلخانی کلهر، مصطفی قلیخان ایلخانی و دیوان بیگی کلهر، محمود پاشا خان ایلخانی کلهر _اسماعیل خان ایلخانی یاور کلهر ، مهدی خان ایلخانی اول و دوم یاور  کلهر، عباس قلی خان شهبازی والی شیراز، ،محمد حسن خان سرتیپ اول و دوم ایلخانی،محمد حسین خان سرتیپ ایلخانی، رضاقلی خان سرتیپ ایلخانی، محمدکاظم خان ایلخانی، محمدعلی خان ایلخانی اول و دوم ، محمدجواد خان صمصام الدوله سرتیپ، زین العابدین خان حسام الملک ایلخانی ، حاج محمدصالح خان مؤید الوزرا نماینده کرمانشاهان در اولین و دومین مجلس شورای ملی در سال 1285هجری شمسی، سناتور فتح الله خان نصیرالدیوان نماینده 4 دوره مجلس کرمانشاهان در سال 1290 الی 1314_غلامرضاخان ایلخانی، عبدالله خان فزونی سالار مؤید، اسدالله خان امیر الممتاز کلهر اولین شهردار کرمانشاه و حکمران بابل، عزت الله ایلخانی پور ، باقرخان شهبازی  ... اشاره نمود. 

 

 

#طایفه گیلانی کلهر #

 

2 - داراب بگ : فرزند مای بگزاده  نیای طایفه گیەڵانی کلهر   که خود و نوادگان  در دشت گیلان کلهر می زیسته و نوادگان مای بگزاده حاکم شهر و قلعه باستانی مای بگزادان گیلان کلهر در عهد ساسانی که قدمت مقبره های اجداد ایشان بناهایی از جنس ساروج کله قندی شکل به نام میل با ارتفاع حدودا 3 تا 5 متر ساخته شده اند نیز به اواخر سلسله اشکانیان و اوایل سلسه ساسانیان  برمیگردد.

شهریار بگ، محمد بگ گیلانی، محمدعلی بگ گیلانی، عبدالقار گیلانی، سلیمان بگ کلهر ،سارو بگ کلهر، صوفی بگ کلهر، ولی بیگ گیلانی کلهر گیلانغرب و خراسان موسس قلعه گیلانی کلهر  شیروان خراسان ،امیر شمس الدین  بگ گیلانی کلهر خراسان ، امیر نظام الدین بیگ گیلانی کلهر خراسان ،  قباد خان گیلانی کلهر خراسان ، لطف علی بگ گیلانی کلهر خراسان،  رستم بیگ گیلانی ، سلطان بیگ کلهر  ،حسین آقا خان گیلانی کلهر،  کرمخان کلهر، عبداله بگ بگزاده گیلانی ، رحیم بیگ کلهر ، نظرقلی بگ گیلانی کلهر کردکوی، کوردعلی بیگ گیلانی کلهر سیرجان، عالی بیگ گیلانی کلهر جیرفت عهد شاه اسماعیل اول صفویه ، مرادخان گوری گیلانی کلهر جیرفت، ناصرخان گوری گیلانی کلهر جیرفت، ابراهیم بگ گیلانی کلهر شهرستان بم و یوسف بگ، رحیم بگ و حسین بگ گیلانی کلهر بم مرمان عهد زندیه  ، وسین بگ جهانی بگزاده گیلانی ،صید بگ گیلانی ، بساط بگ گیلانی، بریم بگ گیلانی، اولاد بگ گیلانی، صوفی بگ گیلانی، داوود بگ گیلانی، شاه نظر بگ گیلانی، حاتمخان ، قادر موسی بگ و فتاح بگ گیلانی، محمدنظر بگ گیلانی ، سلطان محمد بگ گیلانی 1265 مقبره، هاتم بگ گیلانی  .... از جمله نوادگان داراب بگ گیلانی میباشند که از بزرگان، سرداران، حکام،  امیران،  خوانین وقت منطقه  گیلان کلهر و بعضا دیگر مناطق کلهر نشین دوران بعد از شروع اسلام، ایلخانیان ، سامانیان ، تیموریان، صفویان ،افشاریه، زندیه ، قاجاریه و.. بوده اند.

 و همچنین امیر ولی خان گیەڵانی کلهر و پسرش " پاتوره گیەڵانی کلهر"  که در وصف آنها داستان و منظومه عاشقانه "پاتوره و پری " که از کهن ترین داستانهای اساطیری عاشقانه ی کوردی که از قدیم الیام به صورت فولکلور در بین کلهر نشینان سروده می شده و اکنون در غالب شعر و نثر توسط شعرا و نویسندگان متعددی در چندین جلد کتابت شده است، از دودمان داراب بگ کلهر جد طایفه گیلانی می باشند که در اواخر عهد تیموریان و ابتدایی حکومت صفویه در گیلان کلهر در مسند حکمرانی بوده است. 

 

 

3 - منصور بگ اول جد طایفه منصوری کلهر یکی از برادران هفت برادر بنیان‌گذار ایل کلهر از نوادگان مای بگزاده گیلانی میباشد، #میرمیدان خان منصوری#  حاکم  منطقه هارون آباد مرکز حکومت شاخه منصوری و همچنین فرزند پسری ایشان  #خانمنصور خان منصوری کلهر# شاعر بزرگ کورد زبان متولد سنه  1105 هجری قمری دو تن از نوادگان  صاحب نام منصور بگ اول و بزرگان طایفه منصوری می باشند.(محدوده زیر نظر حکومت شاخه منصوری کلهر : شامل بخش اعظم شهرستان اسلام آباد کنونی، شهرستانهای سرابله، ایوان غرب، منطقه حمیل می باشد)

 # خان منصور # شاعر و سردار بزرگ کورد کلهر در سال 1144 هجری قمری به فرمان نجفقلی خان حاجی زاده حکمران کرمانشاهان و ایلخان ایل کلهر جهت ثبات در مرزهای غربی ایران با عثمانی در اواخر حکومت صفویه ، به نمایندگی از پدرش میرمیدان خان حاکم شاخه منصوری کلهر، مامور سرکوب یاغیان و سرکشان نافرمان منطقه ایلام که به کرات دست به چپاول و غارت مردمان منطقه ایوانغرب زده بودند و منطقه ایوان را که سالیان متمادی به جبر زیر سلطه ی خویش و حکومت ایلام در آورده بودند می گردد و همراه سوارانش از هارون آباد (اسلام آباد کنونی) به منطقه ایوان به این ماموریت فرستاده میشوند.

#خانمنصور # پس از سرکوب سرکشان و یاغیان محلی منطقه ایلام و ایوانغرب که از سالیان اخیر گزارشات همکاری انها با قوای عثمانی نیز به حکومت مرکزی ایران رسیده بود با شکست و کوچ اجباری آنها از مناطق کلهرنشین به جغرافیای حکومت عثمانی ، آرامش را حکم فرما و سلطه حکومت ایل کلهر در مناطق ایوانغرب و ایلام را نیز مستحکم گردانید و ایوان را دوباره به مناطق کلهرنشین الحاق نمود و خود نیز حکومت آنجا را برعهده گرفت .

#خانمنصور#در سالهای 1148 تا 1155 هجری قمری  با تاسیس سلسله افشاریه به مدت هفت سال یکی از سرداران نام آور سپاه نادر شاه افشار در جنگ های او از جمله قندهار و هرات شرکت داشت، ایشان حین بازگشت از سفرش در جنگهای هفت ساله نادر، متوجه سرکشی شخصی به نام " خیر مومگه " در نبودن خویش در منطقه ایلام می گردد که به فرمان خانمنصور کلهر خیرمومگه کشته می شود و همدستانش نیز مطیع او می گردند .

به دنبال فوت #میرمیدان خان منصوری# حاکم هارون آباد و شاخه منصوری در سال 1172 هجری قمری، فرزند ایشان #خانمنصور# بعد حدود 28 سال اقامت و حکومت در ایوانغرب و ثبات بخشیدن به این منطقه ، تصمیم  بازگشت به میان ایل و تبار خویش در منطقه منصوری اسلام آباد غرب و همچنین جانشینی پدر و ریاست شاخه منصوری کلهر می گیرد، و خدمتکار محبوب خود را که شخصی به نام  " الهی" بوده را نیز  به عنوان نماینده خود در ایوان منصوب می کند، خانمنصور و فرزندانش با بدرقه بسیاری از مردم ایوان و نماینده خویش #الهی# از سراب ایوانغرب تا روستای "قمار تاچ" واقع در منطقه منصوری اسلام آباد غرب همراهی می گردند. 

خانمنصور بقیه عمر خود را در زادگاه اجدادی خویش به عنوان حاکم اسلام آباد و شاخه منصوری میان طایفه با قدمت منصوری سپری می کند و بعد از مرگش در روستای# قمار تاچ #اسلام آباد به خاک سپرده می شود.

از دیگر بزرگان طایفه منصوری می توان به محمدعلی سلطان رشیدی، امین الله خان ناصری منصوری، حاج اقابرار خان رشیدی که محله رشیدی و مسجد رشیدی شهر کرمانشاه و همچنین مسجد و مدرسه آقابرار رشیدی و مسجد کوکب خانم رشیدی و درمانگاه حاج دایی از وقفیات ایشان و فرزندانشان بوده است میتوان اشاره کرد.

لازم به ذکر است طبق اسناد مستند موجود از جمله کتاب شرفنامه بدلیسی در قرن نهم هجری که صراحتا از طایفه منصور بگ سخن به میان می آورد و همچنین قدمت  "طایفه گیلانی" 1189_ 986 _ 559 سال قبل بر روی سنگ قبور نوادگان این طایفه از جمله ، محمد بگ ، علی بگ و صوفی بگ ولد محمد بگ گیلانی که از نوادگان داراب بگ جد طایفه گیلانی کلهر می باشند حکاکی شده اند ، قدمت طایفه منصوری کلهر نیز که از نوادگان منصور بگ اول برادر دارب بگ گیلانی می باشند حدودا به 14 قرن پیش باز میگردد یعنی حدود  900 سال قبل از  متولد شدن خان منصور شاعر و نادر شاه افشار طایفه ای به اسم # طایفه منصوری# در خطه کلهر وجود داشته و از نوادگان منصور بگ اول برادر داراب بگ گیلانی میاشند . 

 

 

4 - جد طایفه کاظم خانی : این طایفه یکی از طوایف قدیمی و اصیل دشت گیەڵان و طایفه  باستانی گیلانی کلهر بوده اند که طبق اسناد و گفته پیشینیان و ریش سپیدان بومی گیلانغرب زمینهای کشاورزی جوب گراویان علیا به بالا یعنی گریوسان، بالاجوب، مزارستان طاقیل و سراب گیلان در گذشته متعلق به طایفه کاظم خانی از جمله کاظم سلطان گیلانی ایلخان کلهر در عهد صفویه بوده است، که از حدودا 3 قرن گذشته تعدای از بزرگان آنها جهت امور حکمرانی بر مناطق مختلف ایل کلهر از جمله اسلام آباد، کرمانشاه نقل مکان هایی موقت یا دائم داشته اند. و در نهایت در حدود 140 سال گذشته به دنبال به قدرت رسیدن داوودخان کلهر به عنوان کلانتر طایفه خالدی، بقیه مردمان کاظمخانی ساکن دشت گیلان  به منطقه کفراور و دیره کوچ اجباری داده که در حال حاظر اکثر مردمان طایفه کاظمخانی در غالب سه روستا در دهستان حیدریه و همچنین روستای درخشنده دارابی دشت دیره گیلانغرب سکنی دارند. 

از بزرگان این طایفه به کاظم سلطان ایلخان کلهر در عهد شاه عباس صفوی، احمد سلطان گیلانی، محمدد سلطان گیلانی، سلیم بیگ کاظمخانی مقلب به #شهریار# از سرداران نامی نادرشاه افشار از ایل کلهر و پسرانش #علیخان کاظم خانی# حکمران قسمتی از خاک کلهر در زمان حکمرانی منوچهربیگ بیگلربیگی کلهر (طایفه حاجیزاده) و محمدخان کاظمخانی که دخترش قدم خیر (شاهپسند) طی وصلتی سیاسی به همسری کریم خان زند در می آید می توان اشاره کرد.

مراسم ازدواج شاهپسند و کریمخان زند بر سر چشمه ای در منطقه ماهیدشت استان کرمانشاه  که بعدها به نام " تیه نی شاهپسند"(چشمه شاهپسند) معروف شد انجام گردید که اسماعیل خان زند فرزند چهارم کریم خان زند حاصل این وصلت تاریخی می باشد، از دیگر بزرگان آنها می توان به کاظم خان،  علی خان کاظم خانی، محمدخان کلهر کاظم خانی، محمدکاظم خان ایلخانی، محمود خان ، عباسخان، و بهادر سلطان  و ...اشاره کرد. 

اشعاری مربوط به یک قرن گذشته از مرحوم آقا محمد یزدانی در وصف بزرگان طایفه کاظمخانی و علیخان ایلخانی کلهر.. 

 

کاظمخانیلیش صاحب سپاه بیون/

شیریل چکمه زرد هاوشان شاه بیون//

نه ئو کاظمخانیه دیونم نه ئو تیپو سپاه /

چهل نارنج طلا پیشکش کردنه نادر شاه//

شمشیر شورگان ایل کاظمخان/

علیخان و محمدخان، بهادر سلطان//

 

5 - زینل بیگ کلهر جد طایفه زینلخانی : این طایفه اصلا یکی از طوایف قدیمی و اصیل گیلانی میباشند که املاک و مراتع آنها در دشت گیلان و چله گیلانغرب می بوده و محل استقرار خان و ایلخان آنها اطراف  چشمه ی معروف  " چشمه زینلخان " در منطقه ی چله گیلان که هم اکنون نیز به همین نام می باشد همچنین محل نظام و اردوگاه سواران آنها محلی به اسم  " نظامی " بوده که هم اکنون روستای به همین نام(چشمه نظامی) در چله گیلانغرب موجود است، نوادگان طایفه زینلخانی  حدود 250 تا 300  سال قبل جهت تسهیل امور حکومتی ایل کلهر ، در هارون آباد ، اسلام آباد کنونی سکنی دائم گزیده اند ،لازم به ذکر است هنوز مراتع پشته  کوه سرکش در ظلع شمالی دشت گیلان جایگاه  قشلاق مردمان دامدار  طایفه زینلخانی  می باشد ، از صاحب نامان این طایفه می توان به بزرگانی چون، محمد خان زینلخانی، شهباز خان زینلخانی ، محمود خان زینلخانی ، احمد خان زینلخانی ، الفت خان زینلخانی و .. اشاره کرد. 

 

 

6- سلیمان بیگ کلهر جد ذوالفقارخان کلهر (1_طایفه لرینی اسماعیل خان آجودانی 2_ طایفه کله جوبی الهیارخان کلهر اسلام آباد غرب )

از بزرگان صاحب نام این طایفه می توان به ذوالفقارخان کلهر  که حدود پنج قرن پیش بعد از فوت شاه اسمایل صفوی و اغاز حکومت شاه طهماسب صفوی ، با 12 هزار سوار کورد کلهر موفق به شکست ابراهیم خان کلهر عموی خود، فتح بغداد و تشکیل حکومت بزرگ کورد کلهر در اوایل حکومت صفویه گردید و مرزهای کشور مستقل کورد کلهر را در اکثر خاک کوردستان ، از شمال بە دیاربکر و ارارات ، نینوا و حلب و از شرق تا شهر کورد و همدان مستحکم گردانید و همچنین تمامی ولایت عراق عرب را نیز زیر پرچم کردستان کلهر دراورد و سکه حکومت کوردستان کلهر را ضرب نمود ، و به گفته پیشینیان آرامگاه این سردار بزرگ کورد کلهر در مزارستان روستای چقا زرد لرینی آجودانی کلهر اسلام اباد واقع شده است.

 

7 - قوچم خان کلهر جد طایفه قوچمی..

​​

طایفه قوچمی کلهر یکی از طوایف قدیمی و صاحب نام ایل کلهر ، که مؤسس و جد بزرگ این طایفه به شخصی بنام احمد خان ملقب به #قوچمخان که یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر کلهر می باشد بر میگردد .

زیستگاه جغرافیایی اجداد این طایفه ابتدا گیلانغرب، و از حدود شش قرن گذشته مناطق راوند اسلام اباد امروزی ، منطقه قوچمی بخش حمیل(کدخدا حمیل قوچمی موسس شهر حمیل) و قسمتی از شهرستان سرابله بوده است.

قدمت سنگ قبور تعدادی از بزرگان این طایفه به حدود 3 قرن پیش یعنی اواخر دوران صفویه برمیگردد که نشان از قدرت و تاریخ کهن این طایفه در دیار کلهر دارد.

از جمله قبور :

1_مرحوم لطفعلی خان ابن کدخدا حمیل من طایفه قوچمی کلهر، سنه 1103 هجری قمری 

2_مرحوم سلطان علی خان ولد محمدعلی خان طایفه قوچمی کلهر_ (کدخدا حمیل موسس شهر حمیل) 

سنه 1130 هجری قمری

♦️لازم به ذکر است که قدمت قبور اجداد طایفه گیلانی کلهر به سال 247 هجری قمری یعنی 12 قرن قبل برمیگردد که قدیمی ترین اسناد مستند ایل کلهر و گیلانغرب میباشند. 

اسامی تعدادی از تیره های طایفه قوچمی :

1- تیره شهبازخان2-شرفخان3-ظهراب3-بیگ محمد4-طولابی5-جگوندی6-الهی وندی7-صیدوندی8-کوی سر9-زوله10-کورالی وند11-جلوند12_ویس علی13-پلنگرد14-لارتی حمیل15-عالی وند16_ ویسالی17-قوچمی نامدار18_پلنگرد19_بدرگرد20_گردنگاه21-چشمه سنگی22_سربکوه23_گاروانی

​

 

طوایف نشات گرفته از شاخه هفت برادر کلهر از بنیان گذاران اصلی ایل کلهر می باشند و با توجه به مطالبات مورخین معتبر و همچنین اسناد و کتاب های مرجع تاریخی ذکر شده  ، هفت برادران کلهر تاثیر بسزایی در انسجام ، شکل گیری و قدرت ایل بزرگ کلهر در طول قرون گذشته دوران حکومتهای طاهریان ، علویان ، سامانیان ، تیموریان ، صفویان و به بعد  ..... علاوه بر مناطق کلهر نشین بلکه در غرب کشور و مناطق کردنشین  داشته اند.

 

از میان هفت طایفه نشات گرفته از هفت برادر کلهر  پسران مای بگزاد چهار طایفه ی : 1_ حاجی زادگان 2_  کاظم خانی 3_ گیلانی 4_ زینلخانی  ، زیستگاه  اصلی و اولیه آنها قرون متمادی دشت گیلان کلهر بوده است که سه طایفه حاجی زادگان ، زینلخانی و کاظم خانی در طی قرون گذشته حدودا از 5 الی6 قرن گذشته جهت تسهیل در امور حکمرانی به دیگر مناطق کلهر نشین از جمله کرمانشاه ، اسلام آباد ، کفراور ، گواور ، ایوان ، شیان ، حمیل ، حلوان ، ماهیدشت و ... شروع به تعقیر مکان کرده اند و تنها طایفه گیلانی کلهر می باشند به عنوان قدیمی ترین ساکنان دشت گیەڵان ، با اسناد مستند سنگ نوشتە با قدمت 1195 _ 991_  565 ساله کە اسم طایفه گیلانی  بر آنها از شش الی دوازده قرن پیش حکاکی شده است باقی مانده اند .

طوایف منصوری ، قوچمی و لرینی - کله جوبی نیز طبق اسناد مستند چند قرن قبل از حکومت ذولفقارشاه  کلهر، منطقه ی گیلان را به منظور تسهیل در امور حکومتی ایل کلهر و کرمانشاهان  ترک کرده و در اسلام آباد غرب و کرمانشاه سکنای دائم گزیده بودند.

 

تشکیل حکومت کوردستان کلهر در حدود 530 سال قبل توسط ذوالفقار خان کلهر  که منجر به تصرف بغداد و تمامی عراق و قسمت اعظم سرزمین کوروستان  گردید ، همچنین بزرگانی نجف قلی خان ، اسماعیل خان حاجی زادگان ، محمد علی خان ، ولی خان کلهر ، مهدی خان حاجی زادگان و شهباز خان حاجی زاده که مسجد و حمام شهباز خان در سال1235 هجری قمری و بازار سر پوشیده کرمانشاه در دوران تصدی بر کرمانشاهان و ایلخان و ریاست بر تمامی ایلات کرمانشاه بوده و دو دانگ از شش دانگ  املاک و اراضی استان کرمانشاه فقط به نام شخص شهباز خان حاجی زاده بوده است، نشان بر قدمت و پیشینه هفت برادران کلهر از قدیم الیام در دیار زاگرس میباشد.

 

 

 

 

 

 

 

طایفه گیلانی کلهر و مبارزات تاریخی و سیاسی " سرداران و بزرگان ایل کلهر "

 

1 - مبارزات مکرر و دلیرانه ی مردمان طایفه باستانی گیلانی کلهر با ایل شاهسوند در زمان حکومت شاه اسماعیل دوم صفویه که مراتع و اراضی آنها را مورد تعرض قرار داده بودند و در نهایت نبرد تاریخی " تنگه دیاره"  (پشته سرکش)  و کشته شدن  " مولگه شاسیوند" رئیس و خان ایل شاهسوند  غرب کشور در این تنگه و تعقیب و گریز انها تا تنگه ی "میوانه " که در نهایت تسلیم شدن دیگر بزرگان شاهسوند و پذیرفتن شکست و اقرار اوردن انها به عدم بازگشت و خروج همیشگی انها  از گیلان و دیگر مناطق کلهرنشین که بعدها در عهد شاه عباس موجبات تبعید بسیاری از بزرگان و امیران طایفه باستانی کلهر را به اکثر نقاط ایران مخصوصا خراسان به همراه داشت. 

2 - مبارزه تاریخی و شجاعانه مردمان طایفه گیلانی کلهر به همراه طایفه حاجی زادگان که از نوادگان شهبازبگ اول ، برادر دارب بگ جد طایفه گیلانی علیه قوای عثمانی در تنگه حاجیان در عهد فتح علیشاه قاجار مصادف با حکومت حاج شهباز خان دوم ایلخانی کلهر موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان کلهر در سال 1286 هجری شمسی در کرمانشاه که بعدا تنگه ی حاجیان به علت رشادت و دلاوری آنها به اسم حاجی زادگان نامگذاری .

3 - مبارزات مکرر بزرگان گیلانی از جمله سادون بگ و برادرانش حیدربگ، رشیدبگ و جمشیدبگ از طایفه ی بریم بگ گیلانی با متجاوزان اشغالگر روس در جنگ جهانی اول و در نهایت شهادت آنها در پشت تنگه حاجیان .
4 - به هلاکت رساندن سواران روس در جنگ جهانی اول در تنگه شورآبه شیخ سرخدین توسط  کدخدا قادر گیلانی و برادرانش  حاتمخان ، کرمخان ، فتح الله شاه خسرو و کدخدا فتاح بگ گیلانی گورسفید و کدخدا ناصر غلام گیلانی گرازان( الفتی_عزتی) و دیگر مبارزان...

5_ شکست و به هلاکت رساندن سواران روس در تنگه ی قرژیلگان  به دست  اسد بگ بساط و محمد نجف گیلانی  ( گراویان ) و همچنین بزرگان طایفه گرز بلوط گیلانی از جمله کدخدا مایخان ، صادقخان بکربگ و کدخدا آزاد خان رستمی و دیگر  مبارزان ...

 

6 - دفاع مخلصانه جان بر کفان طایفه گیلانی کلهر در هشت سال دفاع مقدس که خط و جبهه مقدم و سد مقاومت دومین شهر مقاوم کشور ، شهرستان گیلاتغرب بوده اند از جمله نجیب زاده دلاور ، فرمانده ی جبهه های غرب کشور ، بزرگمرد طایفه گیلانی کلهر مشهدی غفار قادری و همچنین سردار سرافراز  ، معلم علم اخلاق؛‌ بسیجی جانباز پاسدار جبهه های غرب و جنوب کشور ، یکی از چهل سردار نامی و برجسته کشور شهید والامقام سردار حاج ماشالله عزیزی ....

 همچنین تقدیم بیشترین تعداد شهیدان،جانبازان ،آزادگان وایثارگران جبهه حق علیه باطل از افتخارات این طایفه ولایت مدار وانقلابی همچون دیگر طوایف ایل بزرگ کلهر در راستای رسیدن به آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبر فرزانه انقلاب می باشد.

دلایل مستند نامگذاری شهرستان گیلانغرب به این نام - وجه تسمیه باغ گیەڵ ، دشت و سراب گیەڵان و طایفه گیەڵانی کلهر

---

 

 

 

از گذشته  نوعی درختچەی خودرو به نام " گیەڵ " (gyall ) مورت -مورد امروزی  به وسعت چندین هکتار در سراب گیلانغرب وجود داشتە  کە هم اکنون هم موجود میباشد که به "سراب گیەڵ" یا "باغ گیەڵ " معروف بوده است ، و با توجه به این که در گذشته نام بسیاری از مناطق را از روی نام مواد طبیعی درختان و گیاهان آن منطقه نامگذاری کرده اند ، مانند: چناران، اناران، نی ان (نیان)، زلان ، قیلان، گوڵان=گوڵەێن ، کرف هاور ، ناودار و ... . این دشت نیز با وجود سراب و باغ زیبای " گیەڵ " (گیەڵ: نام قدیم مورت) که درختچەی کمیاب، دارویی، شفابخش ، مقدس و مورد توجه آیین زرتشت کە در باور عامیانە مردمان این دیار درخت گیەڵ از عرق پیامبر زرتشت رویدە و نماد اهورا مزدا بوده است کە چندین کاخ کسرایی ساروجی مختص بە دوران اشکانیان و ساسانیان در کنار سراب گیەڵان و باغ گێەڵ بنا کردە اند ، این منطقه نیز به نام "دشت گیەڵان" = " gyallan " به معنی جایی که درخت " گیەڵ " دارد  نامگذاری شده است  . 

بنابراین  اسم  " گیەڵان "  = "gyallan "  یک  اسم  کاملا  کوردی  می باشد که از ریشه ی  ( گیەڵ = gyall = مورت) گرفته شده  و هیچ  وجه تسمیهی با گیلان شمال که برگرفته از ( قوم گیل = gil = گیلک)  می باشد را ندارد، اما با توجه به اینکه در زبان فارسی حرکات (فتحه ،کسره ،ضمه ) روی حروف گذاشته نمی شود در اسم  کوردی گیەڵان = gyallan   نیز علامت فتحه  روی حرف  " ی "  آن در فارسی حذف شده  و به اشتباه گیلان = gilan نوشته شده است. 

لازم به ذکر است هنوز در بعضی از ضرب المثل های بومی افراد مسن در روستاهای طایفه گیلانی کلهر، واژه ی " گیەڵ " به کرات شنیده می شود.مثلا.

. 1-(مال اباد چماین  گیەڵ  ها  ژێر  زوانێ ) یعنی فلانی خوش سخن و شیرین بیان است.

2-(گیەڵ وه گۊل = پەس  وه تۊل)یعنی هر کاری باید درست و جای خود انجام شود

.

باتوجه به اینکه طایفه ی گیلانی کلهر قدیمی ترین ساکنان دشت گیەڵان  بوده اند به همین نام مشهور شده اند ، این در حالی است در سال " 1303 " یعنی  حدود 90 سال پیش به دستور رضاخان پهلوی که منجر به منع چادرنشینی عشایر  کشور و یکجانشینی آنان گردید تعدادی از عشایر کوچ رو  ایل  کلهر نیز:  از جمله طایفه خالدی ((چهار تیره خالی =1-روتوند 2- شیرزادی 3- وارگه 4- صید محمد سلیم (صید محمدی ، غلامی ، باپیر ، کرمه، صیادیان  ...)) و همچنین دیگر طوایف و تیره های کوچ رو گیلانی الاصل ایل کلهر از جمله = عبدالمحمدی ، زرگوش ، علیرضاوندی ، پیرگه ، ...... به تدریج در اطراف  "قلای گیه لان" سکنی گزیدند و " عملەی  " یکجانشینی را در دشت گیەڵان تاسیس نمودند و بعداز حدود شش سال در سفر دوباره رضاخان در سال 1309هجری شمسی، یعنی 84 سال پیش اسم  دشت گیەڵان  و طایفه ی  گیەڵانی را به شهر تازه تاسیس عمله نهادند و " عمله " نیز به گیەڵان تغییر نام یافت و فقط با توجە بە شباهت نوشتاری اسم گیەڵان در رسم الخط فارسی بە گیلان شمال ، برای جلو گیری از اشتباهات اداری و نامه نگاری کلمه ی " غرب " را به آخر اسم  " گیەڵان " اضافه کردند تا  با  گیلان شمال اشتباه گرفته نشود ، کە البتە در زبان کوردی ، هم نوشتاری و هم گفتاری و معنایی ، " گــیـەڵان " کاملا متفاوت نوشتە ، خواندە و معنا میشود و نیازی بە اضافه کردن غرب ندارد.

 پس حکایت سفر رضاشاه پهلوی و کار مثبت ایشان فقط اضافه کردن کلمه "غرب" به  آخر اسم  " گیەڵان " بوده است  نه نام گذاری گیەڵان !

 این درحالی است که اسم طایفه ی گیلانی و دشت گیلان بصورت سنگ نوشته به رسم الخط عربی در توایخ 247  ە.ق _ 451 _ ه.ق و جمادی الثانی سال 877 هجری قمری یعنی  1189 _ 986 _ 559  سال قبل که بر روی سنگ مزار بزرگان و نوادگان اجدادی این طایفه از جمله علی بگ ، محمد بگ و صوفی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی که از نوادگان اجداد طایفه ی گیلانی و ... می باشند حکاکی شده اند .

شایان ذکر است به نقل قول از مرحوم حاج الیاس عظیمی از طایفه شیرزادی تا سال 1305 خورشیدی(حمله لر) هیچگونه بنایی در عمله ی چند سال تاسیس وجود نداشته وفقط تعداد کمی ازعشایر فصل زمستان را در کپر و سیاه چادر در عمله گیلان یا ویژنان زندگی میکردند و اکثرا در کوه های گرمسیر قشلاق را می گذراندند و ییلاق را درمناطق  (گواور و ماهیدشت ، اسلام اباد،) سپری می کردند.در حالی که تمامی تیره ها و روستا های طایفه گیلانی کلهر از قدیم الیام به صورت یکجانشینی  فقط در دشت گیلان به کشاورزی و دامپروری  مشغول بوده اند.

باید توجه داشت که  کلمه ی  "عملە" { ئەمڵە} به مردمانی  سیار و چادر نشین که با  ایلخان و والی  وقت ایل یا طایفه مستقل جهت امور تدارکات  دفاعی ، معیشتی در کوچ بوده اند اطلاق می شده و در عرف محلی پشت ماله یا قیطول نیز گفته شده است و در هیچ زمانی و هیچ منطقه ای بار مکانی ، جغرافیایی نداشته است.مانند عمله  مهدی خان گیڵانی ، عمڵەێ محمد علی خان حاجی زاده ؛ اسماعیل خان حاجی زاده ، شهباز خان حاجی زاده، محمد حسن خان، عمله  زینلعابدین خان حاجی زاده  ، عمله محمد خان کاظم خانی ، عمله اکبر خان خمان گیلانی ، عمله داود خان و.....

 

ابیات فولکلور زیر مصاف با  گرده همایی ایلات غرب از جمله ایل بزرگ کلهر ، که طی نامەای توسط داوود خان امیر اعظم  در زمان مشروطیت برای تصرف  تهران ( جنگ نوبران ساوه)، از تعدادی  بزرگان  طایفه گیلانی کلهر جهت حمایت و همراهی مبارزان طایفه گیلانی  در این جنگ دعوت به عمل آورده است......

 

گرگین  و  قادر ،  کریم و قباد   =  بگزاده ی  گیەڵان  کل  بان  و امداد

نامدار  فتابگ  له  دعوا  مشهور =  ویش   تدارک  کی   پری  شر شور

عزیز بگ و تمرخان، میرزا بساط بگ= آزادخان  گرز بریو ،صایەخان بکربگ

سواره ی   گیەڵان  تماما  یکسر =   فردا   حاضر  بون  وارد  له  لشکر

جوق جوقو تیپ تیپ له قڵاێ  گیەڵان = گیەڵان موج  مدا  له  نه ره شیران

........

منظور از" بگزاده گیەڵان "  و "سواره گیەڵان " تمامی  تیره ها و روستاهای   طایفه گیلانی کلهر می باشد که در این اشعار فقط اسم تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی کلهر آمده است.

 

 مرحوم  فرج الله خان منیشی ،  در کتاب ناگفتنی های کلهر چنین  آورده است....

انچه که از پیشینیان خود شنیده ایم  ایل کلهر در منطقه گیلان فقط سه طایفه  قدیمی و اصلی وجود داشته است ، بقیه ی تیره ها و طوایف  در گذر زمان هر کدام از جایی به منطقه گیلان آمده اند .. و این سه طایفه اصیل و قدیمی کلهر شامل... 1_ طایفه حاجی زادگان  2_  طایفه گیەڵانی  3_ طایفه گلینی  می باشند. البته تمامی طوایف گیلانغرب کلهر اصالت گیلانی و ایلات و طوایف کوچرو گیلان بوده اند

 

 لازم به ذکر است در حال حاضر  طبق اسناد سنگ نوشته ی موجود ، که اسم  طایفه گیلانی  1189 _ 986 _ 559  و   سال  قبل  بر آنها حک شده است طایفه ی گیلانی کلهر به عنوان کهن ترین طایفه ی شناسنامه دار  اجداد ایل کلهر  و  منطقه ی گیلانغرب  شناخته می شود.

 

گیەڵ : درختچەی کهن ، شفابخش و مورد تقدیس آیین زرتشت در سراب دشت گیەڵان کەڵهوڕ کە در باور عامیانە مردمان این دیار "گیەڵ"عرق زرتشت پیامبر و نماد اهورا مزدا بودە است .

 

در پایان از مردم غیور و اصیل قوم کورد کلهر و دیار پایتخت نشینان عاجزانه تقاضامندم که نام ریشه دار و باستانی " گیه لان "  که نماد تمدن و فرهنگ چند هزار ساله این قوم کهن ایرانی بوده است را با همراهی نا آگاهانه از بعضی افراد سودجو که هدف دار  سعی در تضعیف و تخریب جایگاه ، نام و قدمت مستند 1200 ساله ی این شهرستان از قدیم الیام به همین نام را دارند  خدشه دار و زیر سوال نبرید و در راه ترویج و شناساندن ریشه و معنای نام این شهرستان " گیه لان " و درختچه ی مقدس و باستانی " گیه ل " به جایگاه اصلی خود از هر تلاشی مضایقت نفرمایید .

 

( گیەڵ = موورت ـ مورد امروزی ) گیلانغرب کلهر