تصاویر بزرگان _ سرداران و مشاهیر ایل کلهر

 

قبور باستانی اجداد هفت برادر کلهر _ هفت طایفه اصیل کلهر [1_طایفه گیلانی کلهر 2_ طایفه حاجی زاده گان کلهر 3_ طایفه منصوری کلهر 4_ طایفه زینلخانی کلهر 5_ طایفه کاظم خانی کلهر 6_ طایفه قوچمی کلهر 7_ سلیمان خان کلهر و نوادگانش ذوالفقارخان کلهر  ( طایفه لرینی اسماعیل خان آجودانی کلهر و طایفه کله جوبی الهیارخان کلهراسلام آباد ) ] 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

 

تصویر تاریخی مصطفی قلی خان ایلخانی کلهر ملقب به مصطفی خان دیوان بیگی، ایلخان کلهر از سال ١١٨٠ الی ١٢١٧ هجری شمسی / فرزند حاج شهبازخان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر موسس مسجد و حمام حاج شهباز خان کلهر در سال ١١۶٨ هجری شمسی در شهر کرمانشاه از طایفه حاجی زاده گان کلهر کرمانشاهی گیلانی الاصل .(ثبث نقاشی ١١٨١ هجری شمسی ) 

شجره نامه اجدادی طایفه حاجیزادگان کلهر از بالا به پایین در ١۵ نسل 👇

1_ شهباز بیگ اول ایل بیگی کلهر / یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر / برادر داراب بگ جد طایفه گیلانی / برادر منصوربگ اول جد طایفه منصوری / جد طایفه زینلخانی / جد طایفه کاظمخانی /جد طایفه قوچمی / جد ذوالفقارخان کلهر (اسماعیل خان اجودانی و الهیارخان کله جوبی... ) 

2_ شهریار بیگ بیگلربیگی

3_ فرامرز خان کلهر

 4_ جهاندار بیگ سلطان کلهر 

5_ جهانگیر بیگ #سالار دیوان 

6 _القاس خان ایل بیگی +اردشیر بیگ کلهر #فتح السلطان 

7_ خسرو بیگ کلهر #دیوان بیگی

8_ فتاح خان ایلخانی کلهر #دیوان مظفر

9_ رستم بیگ بیگلربیگی کلهر _ شاخه شهبازی (شهبازی _ منوچهری _فزونی _ایلخانی پور _... ) + برادرش اسماعیل بیگ یاور ( شاخه یاوری حاجی زاده گان کلهر ) در ادامه فقط شاخه شهبازی قید شده است. 

10_محمدعلی بیگ کلهر 

11_ عبدالله بیگ کلهر( مشاور و سفیر نادر شاه افشار در دولت عثمانی) 

12_منوچهر بیگ بیگلربیگی 

13_حاج شهباز خان کلهر( موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان)

14_مصطفی قلی خان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر از سال ١١٨٠ الی ١٢١٧ هجری شمسی

15_حسین قلی خان کلهر (سلطانی کلهر) شاعر و عارف بزرگ کورد در عهد قاجاریه/تولد ١٢١٢ /وفات ١٢۶۴ هجری شمسی / صاحب بیش از ١٠ جلد کتاب از جمله دیوان سلطانی کرمانشاهی کلهر و دیگر آثارش: قصاید‌السلطانیه، منظومۀ ضیاءالفرقدین؛ بدایع‌الوقایع که سالنامۀ رویدادهای تاریخی از آغاز تا روزگار سلطان‌حسین بایقراست؛ طرزالبیان که ترجمۀ وفیات‌الاعیان ابن خلکان است؛ دیوان غزلیات؛ مناقب حسامیه که زندگی‌نامۀ شاعرانی است که حسام‌السلطنه را مدح گفته‌اند.

 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

تصویر محمود پاشا خان ایلخانی # سردار مظفر # ایلخان و حکمران  کرمانشاهان و ایل بزرگ کلهر 1217 هجری شمسی _ فرزند محمدخان سالار سلطان و نوه حاج منوچهر خان بیگلربیگی کلهر _ برادر زاده حاج شهباز خان گیلانی کلهر ایلخان بزرگ کلهر و حکمران کرمانشاهان، موسس مسجد و حمام حاج شهباز خان کلهر در سال 1168 ه ش در شهر کرمانشاه _[ شاخه هفت برادر کلهر _ طایفه حاجی زاده گان کلهر] 

___________________________________________________________________________________________________________

 

 

حاج محمدصالح خان کلهر # موید الوزرا  # اولین نماینده مجلس شورای ملی ایران مردم کرمانشاهان در سال 1285 هجری شمسی  _ ملاقات با جمعی از سران ایلات و طوایف کرمانشاهان _ داوود خان ایلخانی کلهر _ جوانمیرخان _ حسین خان ایلخانی سنجابی _ علیقلی خان یاور کلهر _ سناتور فتح الله خان نصیرالدیوان حاجیزاده کلهر نماینده چهار دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1290الی 1314 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

ملاقات سران ایل بزرگ کلهر و حکمران کرمانشاهان با ناصرالدین شاه قاجار و میرزا اتابک وزیر قاجار 1_ محمد علی خان اول کلهر [صمصام الدوله ] ایلخان و حکمران کرمانشاهان 2_ محمد حسین خان سرتیپ کلهر  3_ علیمراد خان احتشام الممالک 4 _ محمدحسن خان سرتیپ [حسام الملک ] 5_ زین‌العابدین خان سرتیپ کلهر [حسام لشکر ] _ 6 _ محمد رضا خان ظهیر الملک زنگنه _ دروازه دولاب تهران سال 1248  هجری شمسی. 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

فرخ خان ایلخانی ملقب به [میر پنج] ایلخان وقت کلهر در سال ١٢٧۵ الی ١٢٨٠ /همچنین حکمران و استاندار کرمانشاهان و نایب سلطنه سالار دوله در غرب کشور در سال ١٢٩٠ الی ١٢٩١ ه. ش _کلانتر شهر کرمانشاه در دهه های ١٢۴٠الی ١٢۶٠ه.ش/فرزند محمود پاشا خان ایلخانی ملقب به سردار مظفر، ایلخان کلهر در سال ١٢١٧ هجری شمسی 

شجره نامه اجدادی ١٩ نسل از طایفه حاجی زادگان کلهر کرماشانی 👇

1_ شهباز بیگ اول # ایل_بیگی_کلهر / یکی از برادران شاخه هفت برادر کلهر[گیلانی الاصل] / برادر داراب بگ جد طایفه گیلانی / برادر منصور بگ اول جد طایفه منصوری / جد طایفه زینلخانی / جد طایفه کاظمخانی /جد طایفه قوچمی / جد ذوالفقارخان کلهر جد خاندان اسماعیل خان اجودانی _خاندان الهیارخان کله جوبی) 

2_ شهریار بیگ بیگلربیگی 

3_ فرامرز بیگ #سالار_ لشکر

 4_ جهاندار بیگ #سالار_سلطان 

5_ جهانگیر بیگ #سالار_ دیوان 

6 _ اردشیر بیگ کلهر #فتح_السلطان 

7_ خسرو بیگ کلهر #دیوان_بیگی 

8_ فتاح خان ایلخانی کلهر #دیوان_مظفر 

9_ رستم بیگ بیگلر بیگی _ شاخه شهبازی (شهبازی _ منوچهری _فزونی _ایلخانی پور _...) + برادرش اسماعیل بیگ یاور اول ( شاخه یاوری حاجی زاده گان کلهر) در ادامه فقط شاخه شهبازی قید شده است. 

10_محمدعلی بیگ کلهر 

11_ عبدالله بیگ کلهر(سفیر افشاریه در دولت عثمانی) 

12_منوچهر بیگ #بیگلربیگی

13_ حاج محمد خان برادر حاج شهباز خان ایلخانی و دیوان بیگی کلهر( موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان در شهر کرمانشاه سال ١١۶٨ ه.ش)

14_محمودپاشا خان ایلخانی کلهر در سال ١٢١٧ سردار مظفر 

15_فرخ خان ایلخانی (میرپنج)

16_محمود پاشاخان دوم ایلخانی(سردار مظفر) 

17_عزت اله خان ایلخانی نماینده دو دوره مجلس شورای ملی دوره پهلوی از سال ١٣۴۶ الی ١٣۵۴ _ بیش از یک دهه فرماندار پاوه و اورامانات دوره پهلوی و شهردار کرمانشاه در سال 1340 ه. ش

18_دکتر فرامرز خان ایلخانی پور ساکن المان

19_ سناتور دانیال ایلخانی پور نماینده سه دوره مجلس ایالت هامبورگ آلمان.. 

 

 

____________________________________________________________________________________________________________

 

جمعی از بزرگان و سران حکومتی کرمانشاهان _ خاندان یاوری حاجی زاده گان کلهر _ غلامرضا خان یاور کلهر _ از نوادگان ایلخانان بزرگ کلهر اسماعیل خان یاور کلهر _  مهدیخان یاور ایلخانان و حاکمرانان کرمانشاهان در دوران سلسه صفویه. 

___________________________________________________________________________________________________________

 

تصویر تاریخی حاج محمد صالح خان[ موید الوزرا] از طایفه حاجی زاده گان کلهر ، اولین نماینده استان کرمانشاهان در مجلس شورای ملی ایران دوره های اول و دوم در سال 1285 الی 1290هجری شمسی و جمعی از فرزندان ایشان :

_ حاج اسدالله خان فزونی[ امیر الممتاز کلهر ] اولین شهردار کرمانشاه در سال 1305 هجری شمسی

_ لطف الله خان فزونی کلهر [ شهاب السلطان] 

_ فتح الله خان [ نصیرالدیوان ] حاجی زاده کلهر نماینده مجلس شورای ملی استان کرمانشاه در دوره های چهارم 1300الی 1302 و دوره های هشتم، نهم و دهم از سال 1309 الی 1316 هجری شمسی

_ عبدالله خان فزونی کلهر [سالار مؤید] 

_ نصرالله خان فزونی کلهر [مؤید السلطنه] 

_ علی خان حاجی زاده کلهر [ یوز باشی کلهر ] 

 

 

 

 

___________________________________________________________________________________________________________

 

محمود پاشا خان ایلخانی کلهر # سردار مظفر # نوه منوچهر بگ بیگلر بیگی کلهر و برادر زاده حاج شهباز خان کلهر  از امیرزاده گان طایفه حاجی زاده گان کلهر _ شاخه هفت برادر ایل کلهر 

_____________________________________________________

 

 

 

میرزا فتح الله خان فزونی حاجی زاده کلهر [نصیرالدیوان ] نماینده مجلس شورای ملی ایران در دوره های( 4 _8_9_10) مصادف با سال های 1300 الی 1316 هجری شمسی _ فرزند حاج محمدصالح خان حاجی زاده کلهر ملقب به[ موید الوزاره]  اولین نماینده مجلس شورای ملی ایران در سال  1385 هجری شمسی استان کرمانشاهان _ از نوادگان منوچهر خان ایلخانی و بیگلربیگی کلهر [طایفه حاجی زاده گان کلهر از شاخه هفت برادر کلهر] 

 

 

 

 

 

_____________________________________________________

 

 

عبد الله خان فزونی حاجی زاده کلهر ملقب به [سالار مؤید ]  و دو نفر از بزرگان طایفه حاجی زاده گان کلهر _ فرزند حاج محمدصالح خان حاجی زاده کلهر ملقب به( موید الوزاره) نماینده اولین دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1285 هجری _ از نوادگان ایلخانان بزرگ کلهر، منوچهر خان ایلخانی و بیگلربیگی کلهر و حاج شهباز خان کلهر 

 

 

____________________________________________________

 

 

امیر زاده کلهر اسدالله خان فزونی حاجی زاده کلهر [ امیر ممتاز ] اولین شهردار شهر کرمانشاه در سال 1305 هجری شمسی _

فرزند مؤید الوزاره حاج محمد صالح خان کلهر اولین نماینده مجلس شورای ملی  ایران در سال 1285 هجری شمسی _ و برادر فتح الله خان نصیرالدیوان نماینده 4 دوره مجلس شورای ملی ایران در سال 1300الی 1316 هجری شمسی .[ طاایفه حاجی زاده گان کلهر از شاخه هفت برادر کلهر ]

 

 

 

 

داوود خان امیر اعظم کلهر، سلیمان خان امیر معظم کلهر ، عباس خان امیر مخصوص کلهر

 

 

#داوود خان امیر اعظم کلهر# فرزند عباس اسدبگ ، که ایشان نیز نوه  عبدالمحمد جد تیره ی عبدالمحمدی کلهر که از قدیم الایام یکی تیره های صاحب نام گیلانغرب و کلهر بوده اند، می باشد.

داوود خان به همراه پدرش عباس اسد بگ پس از چندین دهه جنگ و گریز در منطقه گرمسیری ویژنان گیلانغرب و یاغی شدن آنها در دوره آخرین ایلخانان طایفه حاجی زاده گان کلهر در نهایت در اقدامی طرح از میان برداشتن زین‌العابدین خان ایلخانی، به واسطه صلح و طبعیت از حکومت او در غالب یک ملاقات و دادن پیشکش به ایلخان حین کوچ ایل کلهر از مسیر قشلاق به ییلاق را ریختند و زین‌العابدین خان حسام الممالک ایلخانی کلهر به قتل رسانیدند، داوودخان و پدرش پس از به قتل رسانیدن زین‌العابدین خان ایلخانی چندین سال مجبور به ترک ایران و اقامت در خاک عراق کنونی(ترساق) شدند که بعدها با وساطت والی پشت کوه نزد اقبال الدوله نماینده مظفرالدین شاه قاجار در غرب کشور، جهت اخذ رضایت از محمدحسن خان ایلخانی  کلهر حاجی زاده برادر زین‌العابدین خان حسام الملک اقدام نمودند، که ایشان نیز به ازای بخشش و بازگشت و نصب داوودخان به عنوان کلانتر طایفه خالدی به جای صیدمحمد سلیم که عباس اسدبگ  پدر داوودخان کلهر در چندین دهه به جهت کسب این جایگاه دست به جنگ و ستیزهای متعددی در میان طایفه خالدی زده بود، شروط تحویل و اعدام پدرش عباس اسدبگ قاتل زین‌العابدین خان ایلخانی و همچنین سازش و جلوگیری از نزاع و هرج و مرج در بین طوایف ایل کلهر را تایین نمود.

با منصوب شدن داوودخان به کلانتری طایفه خالدی ایشان به تدریج راه سرکوب یا مصالحه با دیگر کلانتران طوایف ایل کلهر را در پیش گرفتند که با سرکوب و کشته شدن اکبرخان خمان گیلانی و اکبرخان سیاه سیاه و همچنین مصالحه با دیگر کلانتران کلهر از جمله قادر موسی بگ خان گیلانی، نعمت اله خان شیانی، امین اله خان ناصری منصوری و فرج اله خان منیشی، توانست جایگاه خود را در ایل کلهر  مستحکم و از مدعیان اصلی کسب مقام ایلخانی در مقابل ایلخانان و حکمرانان طایفه حاجی زادگان کلهر به حساب آید.

در نهایت پس از چندین سال کشمکش با مغلوب شدن محمدعلی خان دوم( طایفه حاجیزاده گان کلهر ) ایلخان و حاکم وقت کرمانشاه، داوودخان کلهر موفق به اخذ قانونی مقام ریاست و ایلخانی کلهر در سال 1320 هجری قمری[1281ه.ش] از دولت مرکزی گردید و با این انتصاب دوران قدرت ایلخانان و حکمرانان طایفه حاجی زادگان کرمانشاهی  و شاخه هفت برادر  ایل کلهر پس از چندین قرن حکمرانی بر تمام مناطق کلهرنشین و کرمانشاهان به تدریج تضعیف گردید. 

از داوود خان امیر اعظم به عنوان یکی از مقتدرترین ایلخانان کلهر همچون ذوالفقار شاه کلهر ، منوچهر خان بیگلربیگی ، مایخان یاور ایلخانی حاجیزاده ، اسماعیل خان دیوان بیگی و ایلخانی کلهر حاجیزاده و حاج شهباز خان کلهر حاجیزاده در کتوب مختلف سخن به میان آمده است. 

از فتوحات، مبارزات و سیاست های ایشان می توان به موارد ذیل اشاره کرد: 

1_ شکست سنگین والی پشت کوه #ایلام#غلام حسین خان ابوالقداره و باز پس ستاندن منطقه ایوان و الحاق همیشگی آن به خاک کلهر

2_ سرکوب و یا مصالحه با تمامی ایلات و طوایف کرمانشاه و ایجاد اتحاد و همبستگی آنها 

3_ سرکوب و شکست تاریخی قوای دولتی و ایل سنجابی با تنها دو هزار جنگجو در برابر لشکر پنج هزار نفری آنها و به غنیمت گرفتن توپخانه و تجهیزات نظامی دولتی در نزدیک کاروانسرای مای دشت 

4_پیروزی در جنگ نهاوند و شکست سنگین سالار الدوله برادر شاه قاجار

5_تصرف همدان و گردن زدن حاکم آنجا به دلیل نافرمانی از ایل کلهر

6_لشکر کشی جهت تصرف تهران در دوران مشروطیت و جنگ تاریخی نوبران، همچنین جنگ صحنه که درنهایت شکست ایل کلهر و کشته شدن داوودخان و فرزندش جوانمیرخان در برابر قوای سه گانه و متحد[1_دولتی به فرماندهی رضا خان میرپنج 2_ بختیاری به فرماندهی سردار اسعد بختیاری 3_ آذری به فرماندهی ستارخان و باقرخان] را در پی داشت. 

بعد از مرگ داوود خان امیر اعظم کلهر # در جنگ صحنه در سال 1291 هجری شمسی فرزندش # سلیمان خان امیر معظم# به مقام ایل بیگی کلهر رسید و بعد از مرگ سلیمان خان در سال 1301 هجری شمسی برادرزاده اش #عباسخان امیرمخصوص# فرزند جوانمیرخان پسر ارشد داوود خان به این مقام نائل گردید.

عباس خان نماینده سه دوره استان کرمانشاه در مجلس شورای ملی [دوره های چهارده_ پانزده_ شانزده 1322الی 1330 ه. ش] بوده است که سرانجام با توطعه رضا شاه پهلوی در حین ماموریت در پاریس به قتل می رسد و با مرگ عباسخان امیر مخصوص ، گیلانغرب پایتخت کهن ایل کلهر برای آخرین سردار نامی و ایلخان کلهر به سوگ و ماتم همیشگی نشست .

 

اشعاری در وصف داوود خان کلهر از شاعر بزرگ کورد زنده یاد اقامحمد یزدانی گیلانی کلهر. 

له تهران  ئەو  خوار  داوت خەوێ  شاه بیو

سردار  نترس  کلهر  سپاه  بیو /

ها  کو  عدالت  تخت  شرعید

کووه   سڵمو تور  اسکندرید /

تواسی تهران بگرێ  بسنێ  تخت زر

شش دانگ  بیدو  ژیر شمشیر شش  پر/

شادی  له  موقع ، چیو نیو  بر قرار

داوت شاهنشایو له تیران ئەو خوار/

له جنگ صحنه اقبال  دا  شکست

جور  روسم دستان￶￵. له گورده ی فره س/

خودا  قواڵەێ  وطن  دا  ئەو  دەس 

جور  خرمان گوڵ نەخش زمین  بەس 

 

 

 

 

______________________________________________________

______________________________________________________

 

 # ساختار و تقسیمات قومی / اجتماعی در ایل کلهر #

در راس هرم  ایل می باشد که از بالا به پایین به واحد های کوچکتر تجزیه می شود. 

1_ # ایل # هر ایل که از چند طایفه تشکیل شده است.

مانند [ ایل _ کلهر] 

2_# طایفه # هر طایفه از چند تیره تشکیل شده است.

مانند : [ طایفه _ خالدی ]

3_# تیره #  هر تیره از چند خل یا تخماره  تشکیل شده است.

مانند : [ تیره _ روتوند] 

4_ # خل یا تخماره # هر خل یا تخمه از چند بنه مال تشکیل شده است. مانند : [خل یا تخماره _ محمد ولی اردشیری ] 

5_#بنه مال# هر بنه مال از چند خانواده تشکیل شده.

مانند :[ بنه مال _ کدخدا الفت اردشیری ]

7_#خانواده # کوچکترین نهاد ایلی که متشکل از چند نفر می‌باشد. مانند : [خانواده _ حیدرخان اردشیری ] 

_____________________________________________________

_____________________________________________________

#ساختار تشکیلات سیاسی در ایل کلهر و کرمانشاهان #

 

[ ایلخان _ ایل بیگی _کلانتر _ کدخدا ] 

1_# ایلخان # = رئیس هر ایل که لقب ایل بیگی را دارا  بوده است و اگر جایگاه و جمعیت ایلش نسبت به دیگر ایلات و طوایف استان ارشد و برتر بوده باشد لقب و جایگاه ایلخانی را نیز کسب می نموده اند ، این مقام در کرمانشاهان فقط مخصوص ریس(ایلخان) ایل کلهر بوده که در اکثر دورانها ایلخان کلهر حکمران و قدرت بلامنازع کرمانشاهان نیز بوده است. مانند حاج منوچهر خان بیگلربیگی حاجیزاده ، حاج شهباز خان حاجی زاده ایلخانی کلهر، مصطفی قلی خان دیوان بیگی، اسماعیل خان ایلخانی ، مهدی خان ایلخانی، محمد علی خان اول و دوم ایلخانی، محمود پاشاه خان ایلخانی، محمدحسن خان دیوان بیگی، داوودخان امیر اعظم و.. 

2_ # ایل بیگی یا ریس العشایری # = به شخصی که فقط ریاست ایل خود را بر عهده داشته و همزمان ایلخان ایلات دیگر و حکمران کرمانشاهان نبوده است را ایل بیگی گویند.

3_#کلانتر# = بزرگ طایفه و مسول اجرای امور مالیاتی و دولتی در طایفه را که توسط ایلخان یا ایل بیگی ابلاغ میشود را کلانتر می گفتند که پست کلانتری نیز توسط ایلخان تایین می‌گردید.مانند اکبرخان خمان گیلانی کلانتر طایفه گیلانی در دشت دیره و قیطول و مرجان خمان _ قادرخان موسی بگ گیلانی کلانتر طایفه گیلانی در دشت گیلان _ باقرخان شیانی کلانتر شیان، اکبرخان سیاه سیاه کلانتر طایفه سیاه سیاه در چله و راوند ، فرج الله خان منیشی کلانتر طایفه منیسی در کفراور ، صیدمحمد سلیم کلانتر طایفه خالدی در گواور و ویژنان، امین اله خان ناصری کلانتر طایفه منصوری ... 

4_ #کدخدا  # پایین سطح سیاسی ایلی مقام کدخدا میباشد که به وسیله کلانتر طایفه معرفی و توسط ایلخان یا ایل بیگی تایید میگردید، کدخدا نماینده ایلخان و کلانتر طایفه در تیره یا روستای مورد نظر بوده است . مانند کدخدا الفت اردشیری کدخدای تیره روتوند خالدی کلهر، کدخدا شهباز کدخدای تیره علیرضاوندی ، کدخدا کریم شیربگ بگزاده کدخدای تیره بیگزاده گیلانی کلهر ، کدخدا ناصر کیانی کدخدای تیره پیرگه خالدی کلهر.. 

______________________________________________________

______________________________________________________

 

#سلیمان خان امیر اعظم کلهر  فرزند داوودخان کلهر #

 

 

 

#عباس خان امیر مخصوص کلهر# فرزند جوانمیرخان  و نوه داوودخان امیر اعظم _ نماینده مجلس شورای ملی استان کرمانشاه در  سه دوره _ دوره های چهارهم _ پانزدهم _ شانزدهم از سال 1322 تا 1330هجری شمسی. ایشان از چهره های کم نظیر قوم کورد ، ایل کلهر و ایران بوده اند.

طایفه گیلانی کلهر و کوچ و مهاجرت " کوچ هزاره سیاسی کلهر "

 

کوچ ومهاجرت:

مهاجرت تعدادی از بزرگان طایفه ی گیلانی کلهر به همراه دیگر طوایف ایل کلهر به شیراز در زمان حکمرانی " محمد علیخان کاظم خانی " به ایل کلهر که به کوچ هزاره سیاسی کلهر معروف است در زمان به حکومت رسیدن کریم خان زند جهت حمایت نظامی سیاسی از سلسله نوپای زندیه درسال 1164 هجری قمری به  شیراز بوده است(مجمل التواریخ گلستانه ) که بعداز سقوط زندیه تعدادی از افراد این قوم مانند دیگر طوایف کلهر به محل زندگی اولیه ی خود برگشته اند، به همین خاطربعضی افراد سهوا تعدادی از تیره های آنها را شیرازی میخوانند.
ازجمله تیره بیگزاده (گیلانی)اسلام آباد غرب که از نوادگان صوفی بگ بگزاده و وسین بگ جهانی بیگزاده گیلانی هستند و .....
و همچنین تعداد کثیری از آنها که به هر دلیلی موفق به بازگشت  نشده اند، در همان جا سکونت دایم  گزیده اند ، از جمله خانواده های کثیر : دارابیگی ، میرزایی ، بابا خانی ، کلهر ، مرادیان ، دارابی و بیگزاده ...... در شهر ستان " مرودشت  " شیراز ، و همچنین خاندان بیگی ، میرزایی ، نظر بیگی ، کلهر، بیگزاده و ... در منطقه " دروازه قرآن شیراز"  و نیز روستای " چهل چشمه  " مرکز بخش ارژن  شیراز از طایفه کلهر  که به صورت  یازده  روستا در اطراف  شهرستان کازرون  در شمال شرق شیراز سکونت دارند.

2.تیره بزرگ ابراهیم بگ گیلانی کلهر نوادگان محمد بگ گیلانی ساکن کرمان و شهرستان بم، که  از شیراز به کرمان  و بم در پایان حکومت زندیه و شکست لطف علی خان زند در کرمان تا آخرین نفس از آنها حمایت کردند

که به دلیل قدمت سیصد ساله ی آنها در استان فارس و کرمان اکثرا ازمالکین اراضی ،  تجار و بازاری های قدیمی  شیراز بحساب می آیند و جمعیتی به تقریب بیش از 3000  خانوار را تشکیل می دهند که از کرد های  جنوبی کرمانشاه به محلی به اسم گیلان  تعلق دارند که به کلهر ها یا گیلانی ها معروف هستند.

 

همچنین نوادگان کرمعلی خان کلهر که طوایف کردعلیوند، مرادعلیوند، کهزادوندو بهاروند ساکن لرستان و سه طایفه کشکولی بزرگ و کشکولی کوچک و طایفه قراچه ای که جمعا جمعیتی بیش از 20 درصد ایل قشقایی شیراز را تشکیل می دهند، تمامی کلانتران و ریس العشایر های این سه طایفه بزرگ که در دوره قاجاریه به عنوان طوایف مستقل با ایلبیگی و کلانتران مستقل از ایل قشقایی محسوب میشدند از نوادگان حسین خان کلهر و از دودمان داراب بگ گیلانی کلهر می باشند ، که در کوچ هزاره سیاسی ایل کلهر جهت حمایت از سلسله نوپای زندیه به شیراز مهاجرت نموده اند.

 

 

 (مرجع : کوردان فارس و کرمان از  مرحوم استاد دکتر جمشید صداقت کیش ، ایران شناس و کورد شناس استان فارس که بیش از 70 جلد کتاب و 300 مقاله ارزنده  به چند زبان از ایشان به یادگار مانده است)

در پایان از تمامی محققین ، مورخین و نویسندگان زحمت کشی که در خصوص قدمت و تاریخچه ی گیلانغرب دست به قلم می زنند، عاجزانه خواهشمندم قدمت ،هویت و تاریخچه مرکز ایل کلهر بزرگترین ایل کورد  ، شهرستان گیلانغرب  را با اطلاعات نادرست و مبهم زیر سوال نبرند و اشتباهات گذشتگان را چه به صورت نا آگاهانه چه هدف دار تکرار نکنند تا ذهن مردم از این بیشتر منحرف گردیده  نشود.

با تشکر از همکاری: شبکه مستند صدا وسیما ، شبکه زاگرس کرمانشاه و شبکه استانی فارس ، جهت پخش مستندات و اطلاع رسانی صحیح و سریع قدمت و دلیل مستند نامگذاری گیلانغرب، سازمان مردم شناسی کرمانشاه لرستان و ایلام و فارس

طایفه گیلانی کلهر و مبارزات تاریخی و سیاسی " سرداران و بزرگان ایل کلهر "

 

1 - مبارزات مکرر و دلیرانه ی مردمان طایفه باستانی گیلانی کلهر با ایل شاهسوند در زمان حکومت شاه اسماعیل دوم صفویه که مراتع و اراضی آنها را مورد تعرض قرار داده بودند و در نهایت نبرد تاریخی " تنگه دیاره"  (پشته سرکش)  و کشته شدن  " مولگه شاسیوند" رئیس و خان ایل شاهسوند  غرب کشور در این تنگه و تعقیب و گریز انها تا تنگه ی "میوانه " که در نهایت تسلیم شدن دیگر بزرگان شاهسوند و پذیرفتن شکست و اقرار اوردن انها به عدم بازگشت و خروج همیشگی انها  از گیلان و دیگر مناطق کلهرنشین که بعدها در عهد شاه عباس موجبات تبعید بسیاری از بزرگان و امیران طایفه باستانی کلهر را به اکثر نقاط ایران مخصوصا خراسان به همراه داشت. 

2 - مبارزه تاریخی و شجاعانه مردمان طایفه گیلانی کلهر به همراه طایفه حاجی زادگان که از نوادگان شهبازبگ اول ، برادر دارب بگ جد طایفه گیلانی علیه قوای عثمانی در تنگه حاجیان در عهد فتح علیشاه قاجار مصادف با حکومت حاج شهباز خان دوم ایلخانی کلهر موسس حمام و مسجد حاج شهباز خان کلهر در سال 1286 هجری شمسی در کرمانشاه که بعدا تنگه ی حاجیان به علت رشادت و دلاوری آنها به اسم حاجی زادگان نامگذاری .

3 - مبارزات مکرر بزرگان گیلانی از جمله سادون بگ و برادرانش حیدربگ، رشیدبگ و جمشیدبگ از طایفه ی بریم بگ گیلانی با متجاوزان اشغالگر روس در جنگ جهانی اول و در نهایت شهادت آنها در پشت تنگه حاجیان .
4 - به هلاکت رساندن سواران روس در جنگ جهانی اول در تنگه شورآبه شیخ سرخدین توسط  کدخدا قادر گیلانی و برادرانش  حاتمخان ، کرمخان ، فتح الله شاه خسرو و کدخدا فتاح بگ گیلانی گورسفید و کدخدا ناصر غلام گیلانی گرازان( الفتی_عزتی) و دیگر مبارزان...

5_ شکست و به هلاکت رساندن سواران روس در تنگه ی قرژیلگان  به دست  اسد بگ بساط و محمد نجف گیلانی  ( گراویان ) و همچنین بزرگان طایفه گرز بلوط گیلانی از جمله کدخدا مایخان ، صادقخان بکربگ و کدخدا آزاد خان رستمی و دیگر  مبارزان ...

 

6 - دفاع مخلصانه جان بر کفان طایفه گیلانی کلهر در هشت سال دفاع مقدس که خط و جبهه مقدم و سد مقاومت دومین شهر مقاوم کشور ، شهرستان گیلاتغرب بوده اند از جمله نجیب زاده دلاور ، فرمانده ی جبهه های غرب کشور ، بزرگمرد طایفه گیلانی کلهر مشهدی غفار قادری و همچنین سردار سرافراز  ، معلم علم اخلاق؛‌ بسیجی جانباز پاسدار جبهه های غرب و جنوب کشور ، یکی از چهل سردار نامی و برجسته کشور شهید والامقام سردار حاج ماشالله عزیزی ....

 همچنین تقدیم بیشترین تعداد شهیدان،جانبازان ،آزادگان وایثارگران جبهه حق علیه باطل از افتخارات این طایفه ولایت مدار وانقلابی همچون دیگر طوایف ایل بزرگ کلهر در راستای رسیدن به آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبر فرزانه انقلاب می باشد.

دلایل مستند نامگذاری شهرستان گیلانغرب به این نام - وجه تسمیه باغ گیەڵ ، دشت و سراب گیەڵان و طایفه گیەڵانی کلهر

---

 

 

 

از گذشته  نوعی درختچەی خودرو به نام " گیەڵ " (gyall ) مورت -مورد امروزی  به وسعت چندین هکتار در سراب گیلانغرب وجود داشتە  کە هم اکنون هم موجود میباشد که به "سراب گیەڵ" یا "باغ گیەڵ " معروف بوده است ، و با توجه به این که در گذشته نام بسیاری از مناطق را از روی نام مواد طبیعی درختان و گیاهان آن منطقه نامگذاری کرده اند ، مانند: چناران، اناران، نی ان (نیان)، زلان ، قیلان، گوڵان=گوڵەێن ، کرف هاور ، ناودار و ... . این دشت نیز با وجود سراب و باغ زیبای " گیەڵ " (گیەڵ: نام قدیم مورت) که درختچەی کمیاب، دارویی، شفابخش ، مقدس و مورد توجه آیین زرتشت کە در باور عامیانە مردمان این دیار درخت گیەڵ از عرق پیامبر زرتشت رویدە و نماد اهورا مزدا بوده است کە چندین کاخ کسرایی ساروجی مختص بە دوران اشکانیان و ساسانیان در کنار سراب گیەڵان و باغ گێەڵ بنا کردە اند ، این منطقه نیز به نام "دشت گیەڵان" = " gyallan " به معنی جایی که درخت " گیەڵ " دارد  نامگذاری شده است  . 

بنابراین  اسم  " گیەڵان "  = "gyallan "  یک  اسم  کاملا  کوردی  می باشد که از ریشه ی  ( گیەڵ = gyall = مورت) گرفته شده  و هیچ  وجه تسمیهی با گیلان شمال که برگرفته از ( قوم گیل = gil = گیلک)  می باشد را ندارد، اما با توجه به اینکه در زبان فارسی حرکات (فتحه ،کسره ،ضمه ) روی حروف گذاشته نمی شود در اسم  کوردی گیەڵان = gyallan   نیز علامت فتحه  روی حرف  " ی "  آن در فارسی حذف شده  و به اشتباه گیلان = gilan نوشته شده است. 

لازم به ذکر است هنوز در بعضی از ضرب المثل های بومی افراد مسن در روستاهای طایفه گیلانی کلهر، واژه ی " گیەڵ " به کرات شنیده می شود.مثلا.

. 1-(مال اباد چماین  گیەڵ  ها  ژێر  زوانێ ) یعنی فلانی خوش سخن و شیرین بیان است.

2-(گیەڵ وه گۊل = پەس  وه تۊل)یعنی هر کاری باید درست و جای خود انجام شود

.

باتوجه به اینکه طایفه ی گیلانی کلهر قدیمی ترین ساکنان دشت گیەڵان  بوده اند به همین نام مشهور شده اند ، این در حالی است در سال " 1303 " یعنی  حدود 90 سال پیش به دستور رضاخان پهلوی که منجر به منع چادرنشینی عشایر  کشور و یکجانشینی آنان گردید تعدادی از عشایر کوچ رو  ایل  کلهر نیز:  از جمله طایفه خالدی ((چهار تیره خالی =1-روتوند 2- شیرزادی 3- وارگه 4- صید محمد سلیم (صید محمدی ، غلامی ، باپیر ، کرمه، صیادیان  ...)) و همچنین دیگر طوایف و تیره های کوچ رو گیلانی الاصل ایل کلهر از جمله = عبدالمحمدی ، زرگوش ، علیرضاوندی ، پیرگه ، ...... به تدریج در اطراف  "قلای گیه لان" سکنی گزیدند و " عملەی  " یکجانشینی را در دشت گیەڵان تاسیس نمودند و بعداز حدود شش سال در سفر دوباره رضاخان در سال 1309هجری شمسی، یعنی 84 سال پیش اسم  دشت گیەڵان  و طایفه ی  گیەڵانی را به شهر تازه تاسیس عمله نهادند و " عمله " نیز به گیەڵان تغییر نام یافت و فقط با توجە بە شباهت نوشتاری اسم گیەڵان در رسم الخط فارسی بە گیلان شمال ، برای جلو گیری از اشتباهات اداری و نامه نگاری کلمه ی " غرب " را به آخر اسم  " گیەڵان " اضافه کردند تا  با  گیلان شمال اشتباه گرفته نشود ، کە البتە در زبان کوردی ، هم نوشتاری و هم گفتاری و معنایی ، " گــیـەڵان " کاملا متفاوت نوشتە ، خواندە و معنا میشود و نیازی بە اضافه کردن غرب ندارد.

 پس حکایت سفر رضاشاه پهلوی و کار مثبت ایشان فقط اضافه کردن کلمه "غرب" به  آخر اسم  " گیەڵان " بوده است  نه نام گذاری گیەڵان !

 این درحالی است که اسم طایفه ی گیلانی و دشت گیلان بصورت سنگ نوشته به رسم الخط عربی در توایخ 247  ە.ق _ 451 _ ه.ق و جمادی الثانی سال 877 هجری قمری یعنی  1189 _ 986 _ 559  سال قبل که بر روی سنگ مزار بزرگان و نوادگان اجدادی این طایفه از جمله علی بگ ، محمد بگ و صوفی بگ ولد محمد بگ من طایفه گیلانی که از نوادگان اجداد طایفه ی گیلانی و ... می باشند حکاکی شده اند .

شایان ذکر است به نقل قول از مرحوم حاج الیاس عظیمی از طایفه شیرزادی تا سال 1305 خورشیدی(حمله لر) هیچگونه بنایی در عمله ی چند سال تاسیس وجود نداشته وفقط تعداد کمی ازعشایر فصل زمستان را در کپر و سیاه چادر در عمله گیلان یا ویژنان زندگی میکردند و اکثرا در کوه های گرمسیر قشلاق را می گذراندند و ییلاق را درمناطق  (گواور و ماهیدشت ، اسلام اباد،) سپری می کردند.در حالی که تمامی تیره ها و روستا های طایفه گیلانی کلهر از قدیم الیام به صورت یکجانشینی  فقط در دشت گیلان به کشاورزی و دامپروری  مشغول بوده اند.

باید توجه داشت که  کلمه ی  "عملە" { ئەمڵە} به مردمانی  سیار و چادر نشین که با  ایلخان و والی  وقت ایل یا طایفه مستقل جهت امور تدارکات  دفاعی ، معیشتی در کوچ بوده اند اطلاق می شده و در عرف محلی پشت ماله یا قیطول نیز گفته شده است و در هیچ زمانی و هیچ منطقه ای بار مکانی ، جغرافیایی نداشته است.مانند عمله  مهدی خان گیڵانی ، عمڵەێ محمد علی خان حاجی زاده ؛ اسماعیل خان حاجی زاده ، شهباز خان حاجی زاده، محمد حسن خان، عمله  زینلعابدین خان حاجی زاده  ، عمله محمد خان کاظم خانی ، عمله اکبر خان خمان گیلانی ، عمله داود خان و.....

 

ابیات فولکلور زیر مصاف با  گرده همایی ایلات غرب از جمله ایل بزرگ کلهر ، که طی نامەای توسط داوود خان امیر اعظم  در زمان مشروطیت برای تصرف  تهران ( جنگ نوبران ساوه)، از تعدادی  بزرگان  طایفه گیلانی کلهر جهت حمایت و همراهی مبارزان طایفه گیلانی  در این جنگ دعوت به عمل آورده است......

 

گرگین  و  قادر ،  کریم و قباد   =  بگزاده ی  گیەڵان  کل  بان  و امداد

نامدار  فتابگ  له  دعوا  مشهور =  ویش   تدارک  کی   پری  شر شور

عزیز بگ و تمرخان، میرزا بساط بگ= آزادخان  گرز بریو ،صایەخان بکربگ

سواره ی   گیەڵان  تماما  یکسر =   فردا   حاضر  بون  وارد  له  لشکر

جوق جوقو تیپ تیپ له قڵاێ  گیەڵان = گیەڵان موج  مدا  له  نه ره شیران

........

منظور از" بگزاده گیەڵان "  و "سواره گیەڵان " تمامی  تیره ها و روستاهای   طایفه گیلانی کلهر می باشد که در این اشعار فقط اسم تعدادی از بزرگان طایفه گیلانی کلهر آمده است.

 

 مرحوم  فرج الله خان منیشی ،  در کتاب ناگفتنی های کلهر چنین  آورده است....

انچه که از پیشینیان خود شنیده ایم  ایل کلهر در منطقه گیلان فقط سه طایفه  قدیمی و اصلی وجود داشته است ، بقیه ی تیره ها و طوایف  در گذر زمان هر کدام از جایی به منطقه گیلان آمده اند .. و این سه طایفه اصیل و قدیمی کلهر شامل... 1_ طایفه حاجی زادگان  2_  طایفه گیەڵانی  3_ طایفه گلینی  می باشند. البته تمامی طوایف گیلانغرب کلهر اصالت گیلانی و ایلات و طوایف کوچرو گیلان بوده اند

 

 لازم به ذکر است در حال حاضر  طبق اسناد سنگ نوشته ی موجود ، که اسم  طایفه گیلانی  1189 _ 986 _ 559  و   سال  قبل  بر آنها حک شده است طایفه ی گیلانی کلهر به عنوان کهن ترین طایفه ی شناسنامه دار  اجداد ایل کلهر  و  منطقه ی گیلانغرب  شناخته می شود.

 

گیەڵ : درختچەی کهن ، شفابخش و مورد تقدیس آیین زرتشت در سراب دشت گیەڵان کەڵهوڕ کە در باور عامیانە مردمان این دیار "گیەڵ"عرق زرتشت پیامبر و نماد اهورا مزدا بودە است .

 

در پایان از مردم غیور و اصیل قوم کورد کلهر و دیار پایتخت نشینان عاجزانه تقاضامندم که نام ریشه دار و باستانی " گیه لان "  که نماد تمدن و فرهنگ چند هزار ساله این قوم کهن ایرانی بوده است را با همراهی نا آگاهانه از بعضی افراد سودجو که هدف دار  سعی در تضعیف و تخریب جایگاه ، نام و قدمت مستند 1200 ساله ی این شهرستان از قدیم الیام به همین نام را دارند  خدشه دار و زیر سوال نبرید و در راه ترویج و شناساندن ریشه و معنای نام این شهرستان " گیه لان " و درختچه ی مقدس و باستانی " گیه ل " به جایگاه اصلی خود از هر تلاشی مضایقت نفرمایید .

 

( گیەڵ = موورت ـ مورد امروزی ) گیلانغرب کلهر